اسپریز

کهن‌ترین آثار سکونت انسان در بررسی‌ها و کاوشهای باستان‌شناسی در اطراف روستای هجیج، ناو و اسپریز یافت شده و مربوط به دوران پارینه سنگی است که طبق گزارش باستان شناسان بیش از چهل هزار سال تا حدود ۱۲ هزار سال قدمت دارند. آثار کشف شده شامل ابزارهای سنگی غارنشینان اولیه، استخوان حیوانات شکار شده که بیشتر متعلق به بز کوهی بوده و بقایای اجاق است که در چند غار از جمله گیلوان و مرو دارای کشف شده است. طبق نظر باستان شناسان انسان‌های نئاندرتال که اسکلت آن‌ها در غارهای بیستون و شانیدر یافت شده در پیش از چهل هزار سال پیش در این منطقه می‌زیستند و پس از انقراض آن‌ها انسان هوشمند جدید در این منطقه سکنا گزیده است که آثار آن‌ها در غار کناچه کشف شده است.

روستای زوم در ۶۱ کیلومتری جنوب شرقی شهر سروآباد واقع شده‌است. یکی از شاخه‌های رودخانه سیروان (قشلاق) از باختر آبادی می‌گذرد. این روستا ازشمال به روستای دل ازغرب روستای اسپریز از شمال غربی روستای رودبار از شرق روستای دلمرز و از جنوب به کوه شاهو و شهر پاوه منتهی می‌شود.

یک سال پیش از شروع آبگیری سد به‌منظور نجات آثار باستانی موجود در منطقه چند تیم باستان‌شناسی از پژوهشکده باستان‌شناسی و میراث فرهنگی تحت نظر فریدون بیگلری کاوش‌های باستان‌شناسی در محدوده سد داریان را در اطراف روستاهای هجیج، ناو، اسپریز، روآر و هواس آوا انجام دادند. این کاوشها اطلاعات جدیدی از پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی در منطقه کم شناخته شده هورامان (اورامان) ارایه کرد. آثار یافت شده شامل ابزارهای سنگی، استخوان حیوانات شکار شده و بقایای اجاق است که مربوط به دوره‌های پارینه‌سنگی میانی، پارینه‌سنگی جدید و فراپارینه‌سنگی است.