بارزون

ولى اين احتمال وجود دارد كه بروز به معنى ظهور تمام وجود انسان و درون و برونش درآن صحنه است ، همانگونه كه در آيه 16 غافر مى خوانيم يوم هم بارزون لا يخفى علىالله منهم شى ء: روزى كه همه آنها آشكار مى شوند و چيزى از آنان از خدا مخفى نمى ماندو در آيه 9 سوره طارق مى خوانيم :

پس انسان ناگزير است از اينكه وقتى داعى حق او را به حق - كه مايه حياتش مى باشد- دعوت مى كند به زبان و قلب خود بپذيرد نه اينكه نفاق ورزيده دردل چيزى را كه با قبول زبانيش مخالف است پنهان بدارد، زيرا خداى تعالى از خود اوبه آنچه كه در دلش نهان كرده عالم تر است ، و به زودى او به سوى خدا محشور شده ونفاق درونيش را به رخش مى كشد، همچنانكه فرموده : (يوم هم بارزون لا يخفى على اللهمنهم شى ء) و نيز فرموده : (و لا يكتمون الله حديثا).

و اين است معناى جمله (يوم هم بارزون لا يخفى على اللّه منهم شى ء) و جمله ما (لكم مناللّه من عاصم ) و جمله (يوم لا يملك نفس لنفس شيئا و الامر يومئذ للّه )، و همچنينآيات و جملات بسيار ديگرى كه همه در اين صدد هستند كه نفى كنند آنچه را كه اوهام دراين نشاءه دنيوى - كه جز لهو و لعب چيز ديگرى نيست - مى آرايد. و چنين وانمود مى كندكه اين اسباب ظاهرى هر يك براى خود سببى استمستقل درتاءثير و هر كدام به صفتى از اوصاف ملك ، سلطنت ، قوت ، عزت و كرامت متّصفاست ، و اتصافش ‍ هم بطور حقيقت است و اين خود اينهايند كه يكى مى دهد و آن ديگرى منعمى كند يكى نافع است و ديگرى مضر، و در غير اين اسباب ظاهرى سود و زيانى نيست .

و بنا بر اين ، آيه مورد بحث همان معنا را خواهد داد كه آيه (افلا يعلم اذا بعثر ما فىالقبور و حصل ما فى الصدور ان ربهم بهم يومئذ لخبير) و آيه (يوم هم بارزون لايخفى على اللّه منهم شى ء) در مقام بيان آن است ، آن وقت جمله (من جاء بالحسنة ...)تفصيلى مى شود براى جمله (انه خبير بما يفعلون )تفصيل از نظر لازمه با خبر بودن ، كه همان جزاى عملكرد آنان است ، همچنان كه درذيل هم به آن اشاره نموده مى فرمايد: (هل تجزون الا ما كنتم تعملون ) و قبلا مردم غايبفرض شده بودند و در اينجا حاضر و مورد خطاب ، اين التفات به منظور تشديد نهيب وتهديد است .

در اينجا راجع به آيه مورد بحث سؤ الى پيش مى آيد، و آن اين است كه از آياتى كهمتعرض وصف روز قيامت است - همانطورى كه گذشت - برمى آيد كه آنروز، روزِ بُروزحقايق و بيرون افتادن اسرار است و خدعه و دروغى كه از لوازم نشات دنيوى است درآنروز تصور ندارد، به شهادت خود قرآن كه مى فرمايد: (يوم هم بارزون لا يخفىعلى الله منهم شى ء) و با اين حال به فرضى هم كه مشركين به دروغ سوگند يادكنند چه نفعى بر دروغشان مترتب مى شود؟ و چطور ممكن است دروغ بگويند وحال آنكه هر دروغى كه بگويند خلافش مشهود و عيان است ؟ به شهادت اينكه خداى تعالىمى فرمايد: (يوم تجد كل نفس ما عملت من خير محضرا و ما عملت من سوء).

در پاره اى از بحثهاى گذشته هم گفتيم كه غالب معرفهايى كه خداوند در قرآن براىروز قيامت ذكر كرده ، با اينكه در سياق اوصاف خاصه به آن آورده است معذلكشامل غير آن هم مى شود، مانند آيه (يوم هم بارزون لا يخفى على اللّه منهم شى ء) وآيه (يوم تولون مدبرين مالكم من اللّه من عاصم ) و آيه (يوم لا يملك نفس لنفسشيئا و الامر يومئذ للّه ) و همچنين آياتى ديگر. و به خوبى واضح است كه اين اوصافمختص به روز قيامت نيست ، چون هيچ وقت چيزى بر خدا پوشيده نيست و هيچ وقت چيزى كسىرا از غضب او نگاه نمى دارد، و هيچ وقت كسى قدرتى ندارد تا براى كسى كارى صورتدهد مگر به اذن او؛ و خلق و امر هم هميشه از آن اوست .

همچنانكه آيات زير به آن اشاره نموده مى فرمايد: (هنالك الولاية لله الحق ) و(يوم هم بارزون لا يخفى على اللّه منهم شى ء لمن الملك اليوم لله الواحد القهار) و(و الامر يومئذ لله ) )) و آياتى ديگر.

پـس جـمـله (يـوم هـم بارزون ) اشاره است به از بين رفتن هر سببى كه در دنيا حاجب ومـانـع از درك حـقـايـق بـود. و جـمـله (لا يـخفى على اللّه منهم شى ء) تفسير همان بروزبـراى خـداسـت و مـعناى آن را توضيح مى دهد، و مى فهماند كه دلها و اعمالشان همه زيرنـظـر خـدا بـوده ، ظـاهـر و بـاطـنـشـان بـراى خدا ظاهر بوده و آنچه به ياد دارند و آنچهفراموش كرده اند، همه براى خدا مكشوف و هويداست .

مراد از اين روز قيامت است ، و اين همان معنائى است كه آيه (يوم هم بارزون لا يخفى علىالله منهم شى ء لمن الملك اليوم لله الواحد القهار) متضمن آن است .

و ايـن تـكـرار بـراى اين بود كه بهتر بفهماند مساءله بازگشت به خدا مبتنى بر عموميتمـلك او اسـت ، بـار اول تـنـها مى خواست مالكيت خدا را افاده كند، و در نوبت دوم خواست اينابـتـنـاء را بـفـهـمـاند، همچنان كه در آيه اى ديگر مى بينيم مساءله معاد را با مالكيت خداىتـعـالى بـا هـم آورده ، مـى فـرمـايد: (يوم هم بارزون لا يخفى على اللّه منهم شى ء لمنالملك اليوم لله الواحد القهار).