ایجاب و قبول

به طور کلی اصل بر رضایی بودن عقود است. عقود رضایی به صرف ایجاب و قبول به وجود می‌آیند و به چز دیگری نیاز ندارند.

ایجاب و قبول به هر چیزی گفته می‌شود که بیانگر قصد و اراده طرفین قرارداد در انعقاد یک عقد باشد. به عبارت دیگر ایجاب و قبول نشانگر قصد انشایی طرفین یک عقد است؛ طرف ایجاب کننده، موجب و طرف قبول کننده، قابل نامیده می‌شوند. انشاء در لغت به معنای ایجاد و به وجود آوردن است و قصد انشاء به معنای به وجودآوردن یک ماهیت در عالم خارج.

عقد نکاح یا قرارداد با زناشویی همان ازدواج و عبارت است از توافق یک زن و مرد جهت ایجاد زندگی مشترک، و قوانین خاصی بر این پیمان حکومت می‌نماید. بسته به فرهنگ خاص جامعه، جهت انعقاد عقد، طرفین بایستی کلماتی دایر بر پذیرفتن این پیمان ادا کنند. معمولاً عقد نکاح در مراسم خاصی که به آن «مراسم عقد» می‌گویند، انجام می‌شود. عقد نکاح مطابق ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی ایران به صرف ایجاب و قبول زن و مرد منعقد می‌گردد.

در این نوع شرط، نتیجهٔ یکی از اعمال حقوقی به صرف شرط کردن در عقد بدون اینکه احتیاج به امر دیگری باشد حاصل می‌گردد. مثلاً ممکن است در عقد زدواج شط کنند که زن در مواردی وکالت در طلاق داشته باشد، یا مرد وکالت داشته باشد که اموال زن را اداره کند. در این صورت وقوع عقد اصلی و اشتراط ضمن آن برای تحقق این نتیجه کافی است و نیازی به ایجاب و قبول جداگانه برای وکالت نیست و وکالت مزبور که ناشی از شرط نتیجه است تا هنگامی که عقد اصلی منحل نشده‌است باقی خواهد ماند.

عقود عینی عقودی هستند که در کنار ایجاب و قبول نیازمند قبض هستند یعنی باید مال مورد معامله توسط یک طرف به طرف دیگر تسلیم شود و در واقع قبض شرط صحت آنهاست و بدون قبض اثری ندارند. در حقوق ایران عقد هبه، رهن و وقف و بیع طلا و نقره (بیع صرف) از زمره عقود عینی هستند.

در حالت کلی ایجاب و قبول برای تحقق عقد کافی است اما در بعضی از عقود علاوه بر ایجاب و قبول رکن یا ارکان دیگری نیز نیاز است تا عقد شکل گرفته باشد به همین منظور عقود به سه دسته عقود رضایی، عینی و تشریفاتی تقسیم می‌شود که مصادیق آن‌ها در نظام‌های حقوقی مختلف متفاوت است.

ازدواجی است که به منظور تشکیل خانواده و حق تمتع و رابطه جنسی بین زن و مرد برقرار می‌شود اما فاقد ایجاب و قبول لفظی است و ممکن است طرفین بر مهریه، نفقه و سایر حقوق بین زوجین توافق کنند.