اهبطوا

چون به امر اهبطوا بندی شدند حبس خشم و حرص و خرسند‌ی شدند

و خداى تعالى در برابر اين حقى كه براى خود قرار داده حقى هم براى بنده اش بر خودواجب ساخته ، و آن آمرزش است ، كه هيچ بنده اى در سعادت خود از آن بى نياز نيست ، ازانبيا و رسولان بگير تا پائين تر، و لذا به ايشان وعده داده كه در صورتى كه اطاعتشكنند، و بندگيش نمايند، ايشان را بيامرزد، همچنانكه در اولين حكمى كه براى آدم وفرزندانش تشريع كرد، فرمود: (قلنا اهبطوا منها جميعا، فاما ياتينكم منى هدى فمنتبع هداى فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون ) و اين نيست مگر همان آمرزش .

حتى اذا بلغ الى السماء نادى مناد اهبطوا به الى سجين : (اما مؤ منان ،اعمال و ارواحشان به سوى آسمانها برده مى شود و درهاى آسمان به روى آنها گشودهخواهد شد، اما كافر روح و عملش را بالا مى برند تا به آسمان برسد در اين هنگام كسىصدا مى زند آن را به سوى سجين (دوزخ ) پائين ببريد.

فاءزلهما الشيطان عنها فاخرجهما مما كانا فيه و قلنا اهبطوا بعضكم لبعض عدو و لكمفى الارض مستقر و متع الى حين - 36

قال اهبطوا بعضكم لبعض عدو و لكم فى الا رض مستقر و متع إ لى حين (24)

صورت آدم بلطف وصنع خود بنگاشته پس بقهر اهبطوا درخاکدان انداخته

چو دل تمام نهادی ز هجر بشکافد به زخم نادره مقراض اهبطوا منها

چو آدمی و پری را به اهبطوا افکند بر آمد از دل هر یک هزار ناله زار

شنیدند چون اهبطوا از سروش برآورده از جان غمگین خروش

فازلهما الشيطن عنها فاخرجهما مما كانا فيه و قلنا اهبطوا بعضكم لبعض عدو و لكمفى الاءرض مستقر و متع الى حين (36)

و در آيه : (قلنا اهبطوا منها جميعا فاما ياتينكم منى هدى فمن تبع هداى فلا خوف عليهم ولا هم يحزنون ، و الذين كفروا و كذبوا باياتنا اولئك اصحاب النار هم فيها خالدون )،كه راجع به اولين هدايتى است كه به آدم و همراهيانش در هنگام هبوط از بهشت به او داد، وخلاصه اى است از تفاصيل شرايع تا روز قيامت ، مردم را با بيانى قاطع و ترديدناپذير دو قسم كرده و مى فرمايد:

چون که از امر اهبطوا آن جان آمد و بسته شد در این زندان

چون عتاب اهبطوا انگیختند هم‌چو هاروتش نگون آویختند

ظاهر اين است كه مخاطب در آيه قال اهبطوا بعضكم لبعض عدو آدم

گرچه توبه خالصانه آدم و همسرش در پيشگاه خدا پذيرفته شد و همانطور كه درسوره بقره آيه 37 ميخوانيم فتاب عليه (خداوند توبه آنها را پذيرفت ) ولى به هرحال اثر وضعى آن عمل ، دامانشان را گرفت ، و دستور خارج شدن از بهشت به آنها دادهشد، و فرمود: فرود آئيد در حالى كه شما با يكديگر (انسان و شيطان ) دشمن خواهيدبود (قال اهبطوا بعضكم لبعض عدو).

و اما آن كلمه الهى كه عليه مكذبين به آيات خدا حتمى شده عبارت است از همان گفتارى كهدر اولين روز تشريع شريعت عامه بشرى به آدم و همسرش و همه ذريه آن دو گفت ، وقرآن كريم آن را اينگونه حكايت كرده : (قلنا اهبطوا منها جميعا... و الذين كفروا و كذبواباياتنا اولئك اصحاب النار هم فيها خالدون )

چون رسید امر اهبطوا به روان شد روان سوی جسم زود روان

(قلنا اهبطوا منها جميعا فاما ياتينكم منى هدى )، الخ اين آيه اولين فرمانى است كهدر تشريع دين ، براى آدم و ذريه او صادر شده ، دين را در دو جمله خلاصه كرده ، كه تاروز قيامت چيزى بر آن دو جمله اضافه نميشود.