[ویکی الکتاب] ریشه کلمه: فضض (۹ بار) تعبیر به «انْفَضُّوا» از مادّه «انفضاض» به معنای پراکنده شدن و انصراف از نماز جماعت و روی آوردن به کاروان است. در شأن نزول گفته شده، هنگامی که کاروان «دحیه» وارد «مدینه» شد (او هنوز اسلام را اختیار نکرده بود) با صدای طبل و سایر آلات لهو، مردم را به بازار فراخواند; مردم «مدینه» حتی مسلمانانی که در مسجد مشغول استماع خطبه نماز جمعه پیامبر(صلی الله علیه وآله)بودند، به سوی او شتافتند و تنها سیزده نفر، و به روایتی کمتر، در مسجد باقی ماندند.
جملاتی از کاربرد کلمه انفضوا
اينكه فرموده : اگر اين طور بگويند كه مشتمل است بر ادب دين و خضوع در برابر حق ،بهتر و باقوام تر است از آنچه مى گفتند يعنى از (سمعنا و عصينا...) با اين كه اينسخن نه خير است و نه باقوام تا آن از اين بهتر و باقوام تر باشد، در حقيقت از بابمقايسه اثر حقى است كه در اين كلام حق است ، و اثرى كه يهود براى كلام خودقائل بود، هر چند كه كلام يهود در واقع هيچ خوبى و قوام نداشت ، پس مقايسه بين اثرحق است با اثرى كه يهود حقش مى پنداشت ، و معناى جمله اين است : اگر يهود مى گفتند:(سمعنا و اطعنا...) خير و قوام در آن بيشتر بود، از خير و قوامى كه دردل خود براى لى و طعن فرض كرده اند، پس گفتار در اين آيه نظير گفتار در آيهشريفه زير است كه مى فرمايد: (و اذا راوا تجارة او لهوا انفضوا اليها، و تركوكقائما قل ما عنداللّه خير من اللّهو و من التجارة و اللّه خير الرازقين ).
و اذا راوا تجاره او لهوا انفضوا اليها و تركوك قائما...
چـــنـــد روايـــت دربـاره پراكنده شدن مردم از نزد پيامبر(ص ) در حالى كه خطبه جمعهمىخواند، و نزول آيه : اذا راءوا تجارة او لهوا انفضوا اليها...)
در آيه فوق ، نخست اشاره به يكى از مزاياى فوق العاده اخلاقى پيامبر (صلى اللّهعليه و آله شده و مى فرمايد: (در پرتو رحمت و لطف پروردگار، تو با مردم مهربانشدى در حالى كه اگر خشن و تندخو و سنگدل بودى از اطراف تو پراكنده مى شدند)(فبما رحمة من الله لنت لهم ولو كنت فظا غليظ القلب لا انفضوا من حولك ).
و خطاب در آيه : (و اذا راوا تجاره او لهوا انفضوا اليها و تركوك قائما). و آيه :(رجال صدقوا ما عاهدوا الله عليه ، فمنهم من قضى نحبه و منهم من ينتظر، و ما بدلواتبديلا). كه در اين سه آيه و امثال آن خطابها متوجه مخاطبينى است كهقبل از خطاب وجود داشته اند.