انتهوا

فامنوا باللّه و رسله و لا تقولوا ثلاثة انتهوا خيرا لكم ، انما اللّه اله واحد

و از معناى سابق كه سياق آن را افاده مى كرد برمى آيد كه جمله (و قاتلوهم حتى لاتكون فتنه ) كنايه از اين است كه با جنگ تضعيف شده و ديگر به كفر خود مغرورنشوند، و ديگر فتنه اى كه مؤ منين را مفتون سازد برنينگيزند، و در نتيجه دين همه اش ازخدا باشد، و كسى مردم را به خلاف آن دعوت نكند. و نيز برمى آيد كه منظور از(انتهاء) در جمله (فان انتهوا فان الله بما يعملون بصير) انتهاى ازقتال باشد، و به همين جهت جمله (فان الله بما يعملون بصير) را مرادف (فانانتهوا) قرار داد يعنى در اين هنگام است كه خداوند در بين آنان حكم مى كند به آنچه كهمناسب با اعمالشان باشد، و او به اعمالشان بصير است .

يعنى اگر دست از فتنه برداشته به آنچه شما ايمان آورده ايد ايمان آوردند ديگر باايشان مقاتله مكنيد، و ديگر عدوانى نيست مگر بر ستمگران ، پس در اين جمله سبب به جاىمسبب به كار رفته ، كه نظيرش در جمله : (فان انتهوا فان اللّه غفور رحيم ...) گذشت، پس آيه شريفه مورد بحث نظير آيه (فان تابوا و اقاموا الصلوة و آتوا الزكوةفاخوانكم فى الدين مى باشد.

كلمه (سبحان ) مفعول مطلق از فعل تسبيح است و على القاعده بعد ازفعل مى آيد، ليكن در اينجا فعلش در تقدير است كه تقديرش (اسبحه سبحانه ) استو جمله : (ان يكون له ولد...) متعلق به همانفعل است و اگر كلمه سبحانه به صداى بالا آمده از اين بابت است كه حرف جرى درتقدير بر سر داشته و افتاده و قاعده چنين است كه هر جاعامل جر دهنده افتاد كلمه اى كه اگر آن نيفتاده بود مجرور خوانده مى شد، منصوب خواندهمى شود و تقدير كلام (اسبحه للتسبيح ) است يعنى براى تسبيح و تنزيه از اينكهداراى فرزندى باشد، و اين جمله ، جمله اى است معترضه كه به منظور تعظيم آورده شده وگر نه اصل كلام و بدون اين جمله معترضه چنين است : و (لا تقولوا ثلثه انتهوا خيرالكم ، انما اللّه اله واحد، له ما فى السموات و ما فى الارض ...

(فامنوا بالله و رسله و لا تقولوا ثلاثة انتهوا خيرا لكم ).

لا تقولوا ثلاثة انتهوا خيرا لكم انما الله اله واحد.

ولى از آنجا كه اسلام هميشه نيش و نوش و انذار و بشارت را با هم مى آميزد تا معجونسالم تربيتى براى گنهكاران فراهم كند در آيه بعد راه بازگشت را به روى آنهاگشوده و مى فرمايد: اگر دست از جنگ بردارند و خوددارى كنند، خداوند آمرزنده و مهرباناست (فان انتهوا فان الله غفور رحيم ).

يا اهل الكتاب لا تغلوا فى دينكم و لا تقولوا على الله إ لا الحق إ نما المسيح عيسى ابنمريم رسول الله و كلمته أ لقيها الى مريم و روح منه فامنوا بالله و رسله و لا تقولواثلاثة انتهوا خيرا لكم انما الله إ له واحد سبحانه أ ن يكون له ولد له ما فى السماوات وما فى الا رض و كفى بالله وكيلا (171)

و قتلوهم حتى لا تكون فتنة و يكون الدين كله لله فإ ن انتهوا فإ ن الله بما يعملونبصير(39)

و قاتلوهم حتى لا تكون فتنه و يكون الدين كله لله فان انتهوا فان الله بما يعملونبصير...