[ویکی الکتاب] ریشه کلمه: حصن (۱۸ بار) «مُحْصَنَات» جمع «مُحصَنة» از مادّه «حصن» به معنای قلعه و دژ است، و به همین مناسبت به زنان شوهردار و همچنین زنان عفیف و پاکدامن که از آمیزش جنسی با دیگران خود را حفظ می کنند و یا در تحت حمایت و سرپرستی مردان قرار دارند «محصَنة» گفته می شود. این واژه گاهی به زنان آزاد در مقابل کنیزان نیز گفته شده; زیرا آزادی آنها در حقیقت به منزله حریمی است که به دور آنها کشیده شده است و دیگری حق نفوذ در حریم آنان بدون اجازه آنها را ندارد.
جملاتی از کاربرد کلمه المحصنات
و در تفسير عياشى از امام صادق (عليه السلام ) روايت كرده كه درذيل جمله : (و المحصنات من الذين اوتوا الكتاب من قبلكم ...) فرموده : منظور از محصناتزنان پاكدامن اهل كتاب است .
در كتاب من لا يحضره الفقيه آمده كه شخصى از امام صادق (عليه السلام ) پرسيد معناىكلمه (المحصنات ) در آيه (و المحصنات من النساء) چيست ؟ فرمود: زنان شوهردار،
پس از اينجا فساد گفته بعضى روشن مى شود كه گفته اند: آيه شريفه ناسخ آيهسوره مائده است ، كه مى فرمايد: (اليوم احل لكم الطيبات ، و طعام الذينّ اوتوا الكتابحل لكم ، و طعامكم حل لهم ، و المحصنات من المؤ منات ، و المحصنات من االذينّ اوتوا الكتابمن قبلكم ).
مؤ لف : به اين دو حديث اشكالى وارد است ، و آن اين است كه آيه : (و لا تمسكوا...)قبل از آيه : (و المحصنات ...) نازل شده ، و معنا ندارد آيه اى كه قبلانازل شده آيه اى را نسخ كند كه هنوز نازل نشده باشد، علاوه بر آن رواياتى كه مىگويد: سوره مائده اصلا منسوخ ندارد، ولى در آن ناسخ هست ، كه قبلا در اين باب صحبتكرديم ، دليل ديگر بر اينكه آيه : (و المحصنات ...) نسخ نشده روايت گذشته است ،كه دلالت داشت بر جواز ازدواج موقت با زناناهل كتاب ، و اصحاب بر طبق آن عمل هم كرده اند، كه بحث آن درذيل آيه متعه (ازدواج موقت ) گذشت ، و در آنجا گفتيم كه متعه نيز نكاح و ازدواج است .
و در تفسير عياشى از ابن مسكان از ابى بصير از يكى از دو امام باقر و صادق (عليهماالسلام ) روايت كرده كه در معناى آيه : (و المحصنات من النساء الا ما ملكت ) فرموده :منظور از محصنات زنان شوهردار است ، كه ازدواج با آنان حرام است ، به جز زنى كهكنيز تو باشد، و تو او را به غلام خودت شوهر دادى هر وقت بخواهى مى توانى او را ازشوهرش جدا كنى ، و خودت از او بهره بگيرى ، ابى بصير مى گويد: عرضه داشتم :حال اگر كنيزش را به غير غلامش شوهر داده چطور؟ فرمود: او نمى تواند بين اين زن وشوهر جدائى بيندازد، مگر آنكه كنيز خود را بفروشد، آنگاه ديگر ناموس كنيز ملك مشترىمى شود، و مشترى اگر خواست زناشوئى كنيزش با غلام غير را باقى مى گذارد، و اگرخواست مى تواند بين آن دو جدائى اندازد.
اين آيه شريفه از حيث اضافه اموال به ضمير مردم (كم ) نظير آيهذيل است كه مى فرمايد: (و من لم يستطع منكم طولا ان ينكح المحصنات المؤ منات فمن ماملكت ايمانكم من فتياتكم ) در اين آيه كنيزهاى مسلمانان را به همه مسلمانان نسبت داده چونمى دانيم كه منظور ازدواج فرد مسلمان با كنيز مورد نظر خودش نيست در نتيجه معنا چنيناست كه : هر يك از شما (جامعه مسلمانان ) توانائى ازدواج با دختران آزاد جامعه اسلامى راندارد، با كنيزان شما ازدواج كند.
و من لم يستطع منكم طولا ان ينكح المحصنات المؤ منات ...
(و المحصنات من المؤ منات و المحصنات من الذين اوتواالكتاب من قبلكم اذا آتيتموهن اجورهن).
مؤ لف : اين روايت غير از ضعف راوى اش از يك جهت ديگر ضعيف است ، و آن اين است كه آيه(و لا تـنـكـحـوا المـشـركـات ...)، تنها شامل زنان مشرك از بت پرستان مى شود، و آيهشـريـفـه (و المـحـصـنـات ...) ايـن مـعـنـا را افـاده مـى كـنـد كـه ازدواج بـا زنـاناهـل كـتاب جائز است ، و بين اين دو آيه منافات و معارضه اى نيست تا يكى از آن دو ناسخديگرى باشد. ما در سابق درباره نسخ شدن آيه (و المحصنات ...) به وسيله آيه (ولا تـمـسـكـوا بـعـصـم الكـوافـر) بحث كرديم ، و در تفسير آيه (و المحصنات من الذيناوتوا الكتاب من قبلكم ) نيز مطالبى گذشت كه مفيد مطالب اين بحث است .
و در همان كتاب از آنجناب روايت كرده كه درذيل جمله : (و المحصنات من المؤ منات ...) فرموده : منظور از مؤ منات عموم زنان مسلماناست ، (چه شيعه و چه سنى ).