العذاب

الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذابَ الْهُونِ ای العذاب الذی یقع به الهوان الشدید. «بِما کُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ غَیْرَ الْحَقِّ» من انّه اوحی الیکم و لم یوح. «وَ کُنْتُمْ عَنْ آیاتِهِ تَسْتَکْبِرُونَ» ای تتکبّرون علی الایمان بالقرآن. و قیل: عن فریضة اللَّه و القیام بها.

مخصوصا بعضى از اين مجازاتها جنبه معنوى دارد و آن اينكه (آنها با مشاهده عذاب الهىپشيمان مى شوند، ولى از اظهار ندامت كه مايه رسوائى بيشتر در برابر رقيبان مجرميا پيروانشان مى شود خوددارى مى كنند) (و اسروا الندامة لما راءوا العذاب ).

(و در همين حال عذاب الهى را با چشم خود مى بينند و دستشان از همه جا كوتاه مى شود)(و راوا العذاب و تقطعت بهم الاسباب ).

و در مقابل ، كسانى كه آيات ما را تكذيب كنند در برابر اين فسق و نافرمانى گرفتارمجازات الهى خواهند شد (و الذين كذبوا باياتنا يمسهم العذاب بما كانوا يفسقون).

ليكن هر چند اين معنا در جاى خود صحيح است ، و گناه چنين طبعى دارد، و ليكن مناسب با مقامهمان معناى اول است ، چون مقام ، مقام انذار و بصيرت و عبرت است ، و مناسب با چنين مقامىاين است كه : سرانجام گنه كاران كه همان (سوء العذاب ) است به رخ آنان كشيدهشود، نه اينكه بگوييم : (زنهار گناه مكنيد كه سرانجام كسانى كهقبل از شما گناه كردند اين شد كه به بزرگترين گناهان يعنى تكذيب آيات خدا واستهزاى آن دچار شدند).

انا أَنْذَرْناکُمْ عَذاباً قَرِیباً یعنی: العذاب فی الآخرة و کلّ ما هوآت قریب.

لَیْسَ لَهُ ای لذلک العذاب دافِعٌ مانع مِنَ اللَّهِ. ای ذلک العذاب واقع من قبل اللَّه سبحانه بالکافرین لا یدفعه عن الکافرین احد.

لِکُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ یعنی لوقوع کل شأن حین، کقوله: «وَ لَتَعْلَمُنَّ نَبَأَهُ بَعْدَ حِینٍ». سیاق این سخن بر سبیل تهدید است، یعنی: لکلّ خبر یخبره اللَّه وقت و مکان یقع فیه من غیر خلف. «وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ» ما کان منه فی الدّنیا فستعرفونه، و ما کان منه فی الآخرة یبدو لکم یعنی العذاب الّذی کان بعدهم فی الدّنیا و الآخرة.

ذلِکَ ای ذلک العذاب بِما قَدَّمَتْ أَیْدِیکُمْ من الکفر و التکذیب فی دار الدّنیا. وَ أَنَّ اللَّهَ ای: و بانّ اللَّه لَیْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِیدِ فیعاقبهم من غیر جرم.

مذ نایت عن نبال الهدب قد صرت من عضب العذاب کالعراق

فیلجئهم ذلک العذاب الی الایمان، امّا وقت البأس او قبله.

و نيز فرموده : (و اذ انجيناكم من آل فرعون يسومونكم سوء العذاب ...) كه عذابهاىفرعون به بنى اسرائيل را از طرف خدا امتحان و از طرف فرعون و فى نفسه عذابخوانده و نفرموده آنچه از ناحيه فرعون به شما بنىاسرائيل رسيد عذاب خدا بود

و لنذيقنهم من العذاب الادنى دون العذاب الاكبر لعلهم يرجعون

فضرب بينهم بسور له باب باطنه فيه الرحمة و ظاهرة من قبله العذاب

(و اذا قيل ان وعد الله حق و الساعة لا ريب فيها قلتم ما ندرى ما الساعة ان نظن الا ظنا وما نحن بمستيقنين و بدا لهم سيئات ما عملوا و حاق بهم ما كانوا به يستهزؤ ن ) و (و لوان للذين ظلموا ما فى الارض جميعا و مثله معه لافتدوا به من سوء العذاب يوم القيمة و بدالهم من الله ما لم يكونوا يحتسبون ، و بدا لهم سيئات ما كسبوا و حاق بهم ما كانوا بهيستهزؤ ن .)

فَذُوقُوا العذاب ب ما کُنْتُمْ تَکْنِزُونَ‌

هـمـچـنـان كـه قـرآن كـريـم در جـاى ديـگـر فـرمـوده : (لقـد تـقـطـع بـيـنـكـم وضل عنكم ما كنتم تزعمون ) و نيز فرموده : (و راوا العذاب و تقطعت بهم الاسباب ).

وَ قالَ الَّذِینَ فِی النَّارِ حین اشتدّ علیهم العذاب لِخَزَنَةِ جَهَنَّمَ ادْعُوا رَبَّکُمْ یُخَفِّفْ عَنَّا یَوْماً من ایام الدنیا مِنَ الْعَذابِ.

آيه بعد وضع اين گروه را مشخصتر مى سازد و نتيجه كارشان را در اين معامله زيانبارچنين بازگو مى كند: (اينها كسانى هستند كه گمراهى را با هدايت و عذاب را با آمرزشمبادله كرده اند) (اولئك الذين اشتروا الضلالة بالهدى و العذاب بالمغفرة ).

فی الخبر انّ اللَّه عزّ و جلّ یقول: الشیوخ رکّع و صبیان رضّع و بهائم رتّع لصبّ علیهم العذاب صبّا ثمّ لرصّ رصّا.