الخراج

خواجهٔ بزرگ قصه بر پشت گردانید و بنوشت: الخراج خراج اداؤه دوائه. گفت خراج ریش هزار چشمه است گزاردن او داروی اوست.

راغب در مفردات خود مى گويد: (جبيت الماء فى الحوض ) به معناى اين است كه من آب رادر حوض جمع كردم ، و به همين مناسبت حوض را كه مجمع آب است (جابية ) مى نامند وجمع آن (جواب ) است و در قرآن كريم اين كلمه در جمله و (جفان كالجواب ) بكاررفته است . و همين ماده را به طور استعاره در جمع آورى مالياتاستعمال نموده ، اين عمل را (جباية الخراج ) مى نامند، و به همين معناى استعارى در آيه(يجبى اليه ثمرات كل شى ء) آمده است .

(اجتباء) از ماده جبايت است كه به معناى جمع آورى كردن است . گفته مى شود (جبيتالماء فى الحوض - جمع كردم آب را در حوض ) و از همين باب است كه جمع آورىماليات را (جباية الخراج ) مى گويند. خداى تعالى هم مى فرمايد: (يجبى اليهثمرات كل شى ء.