الحیوان

(۲۸) جاحظ، الحیوان، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد۱۷، ۱۳۸۸

حیات الحیوان، حیات الحیوان الکبری، خواص الحیوان یا منافع الحیوان، کتابی از کمال‌الدین دمیری است که محمدتقی تبریزی در دورهٔ صفویه آن را به فارسی برگردانده‌است.

و دلیل آریم برآنکه آنعالم زنده است بر آنچه گوئیم اندر اینعالم همی بینیم که هر چه جانور است شریفتر است از آنچه مرورا جان نیست و آنعالم که صانع است شریفتر است از اینعالم که این مصنوع بیجانست لازم آید که آنعالم که او صانع است همه جانست و دانش و نیز چون بهترین چیزی اندرینعالم جانور دانا بود که آن مردمست گفتیم که چون صانع بهتر از مصنوع باشد و بهترین چیزی از صنعتهای عالم جانور داناست دانستیم که این جانور دانا نزدیکتر است بصانع خویش از بهر آنکه بهتر است از دیگران و چون جانور دانا که مردمست بهتر بود و نزدیکتر مصنوع بصانع خویش آن باشد که بهتر باشد . پس درست شد که آنعالم زنده است و داناست ودرست کند مرین دعوی را قول خدایتعالی که قوله تعالی: و ان الدارالاخره لهی الحیوان لو کانوا یعلمون.

پس از دوره‌ای طولانی از فراموشی و از خاطر رفتن این اثر، ترجمهٔ آن به عربی که در مدخل‌های ۱۵ تا ۱۹ کتاب الحیوان باعث شد که نوشته‌های او دوباره به جامعه علمی در جهان معرفی شوند.