[ویکی الکتاب] ریشه کلمه: حفر (۲ بار) «حافِرَه» از مادّه «حفر» در اصل به معنای کندن زمین است; و اثری که از آن باقی می ماند «حفره» نامیده می شود. سم اسب را «حافر» می گویند، چون زمین را حفر می کند; سپس «حافره» به عنوان کنایه در حالت نخستین استعمال شده; زیرا انسان از راهی که می رود، زمین را با پای خود حفر می کند و جای پای او باقی می ماند و هنگامی که باز می گردد در همان «حفره های نخستین» گام می نهد و لذا این واژه به معنای «حالت اول» آمده است. باید توجّه داشت که اسم فاعل در اینجا به معنای اسم مفعول و «حافِرَة» به معنای «محفورة» است.
جملاتی از کاربرد کلمه الحافره
اين خطاب ، خطابى است توبيخى به مشركين ، كه منكر قيامت بوده و آن را مسخره مىكردند، خطابى است هم بر سبيل عتاب ، و هم متضمن جواب استبعاد آنان بر بعث كه گفتند:(ءانا لمردودون فى الحافره ءاذا كنا عظاما نخره )، مى فرمايد خداى تعالى چيرهايىخلق كرده كه خيلى بزرگتر از شما است ، پس او مى تواند دوباره شما را در نشاه ديگرزنده كند، و ايجاد نمايد.
و نيز در همان كتاب در ذيل آيه (ءانا لمردودون فى الحافره ) آمده كه امام در معناى آنفرمود: قريش مى پرسيدند آيا بعد از مرگ دوباره بر مى گرديم ؟.
و نيز در همان كتاب در ذيل آيه (تلك اذا كره خاسره ) امام فرمود: كفار اين سخن را ازدر استهزاء زدند. و باز در همان كتاب در روايت ابى الجارود امام باقر (عليه السلام ) درمعناى (ءانا لمردودون فى الحافره ) فرمود: يعنى در خلقتى جديد و در معناى (فاذاهم بالساهره ) فرمود: ساهره يعنى زمين ، چون كفار در قبرها قرار دارند، همينكه زجره وصيحه را مى شنوند از قبرشان در مى آيند، و با خلقتى تمام عيار روى زمين قرار مىگيرند.
كلمه (تلك ) اشاره است به معناى رجعتى كه از جمله (لمردودون فى الحافره )استفاده مى شود، و كلمه (كره ) هم به معناى رجعت و برگشتن است ، و اگر برگشتن راخاسره خوانده ، يا از باب مجازگويى است و خاسر حقيقى صاحب كره و برگشت است ، ويا اينكه كلمه (خاسره ) به معناى صاحب خسران است ، و به هرحال معناى عبارت ، اين است كه گفتند: اين رجعت - يعنى بر گشتن بعد از مرگ بسوىزندگى - رجعتى است كه براى صاحبش خسران آور است .