الجمعان

و ما اصبكم يوم التقى الجمعان فباذن اللّه و ليعلم المؤ منين 166

ظرف (اذ) در جمله (اذ انتم بالعدوة ) بيان ثانوى يوم الفرقانى است كه در آيهقبلى بود، همچنانكه ظرف (يوم ) در جمله (يوم التقى الجمعان ) بياناول آن و متعلق به (انزلنا على عبدنا) بود. و اما اينكه بعضى گفته اند كه ظرف(اذ) بيان جمله (و الله على كل شى ء قدير) است ، و مى خواهد با ذكر مورد، قدرتخدا را برساند و معنايش اين است كه خدا بر يارى شما قادر است با ذلت و زبونى كهداشتيد وقتى كه شما در بلندى نزديك بيابان فرود آمده بوديد وجهى بعيد و تكلف داراست .

(فاتبعوهم ) - فرعونيان دنبال بنى اسرائيل را گرفتند (مشرقين ) و درصبحگاهى به ايشان رسيدند، (فلما تراء الجمعان ) همينكه دو صف لشكر يكديگر راديدند (قال اصحاب موسى ) ياران موسى از بنىاسرائيل با ترس و لرز گفتند: (انا لمدركون ) دارند به ما مى رسند.(قال موسى كلا) - موسى گفت حاشا كه به ما برسند (ان معى ربى سيهدين )خدا با من است و به زودى مرا هدايت مى كند، و مراد از اين معيت حفظ و يارى خداست ، همانيارى كه خداى تعالى در اول بعثتش و بعثت برادرش به آن دو وعده داده بود كه (انىمعكما)، نه معيت به معناى ايجاد و تدبير، چون معيت به اين معنا در موسى (عليه السلام )و فرعون به طور مساوى بود و اختصاص به موسى (عليه السلام ) نداشت و معناى اينكهفرمود: به زودى مرا هدايت مى كند، اين است كه به زودى مرا دلالت مى كند به اينكهچگونه شما را از شر فرعون و فرعونيان نجات دهم .

و در همان كتاب است كه ابن منذر در معرفة الصحابه از ابن عباس روايت كرده كه درذيل آيه : (ان الّذين تولوا منكم يوم التقى الجمعان ...) گفته : اين آيه در باره عثمانو رافع بن معلى و حارثة بن زيد نازل شده .

هم درآويختند بر شما وارد شد بفرمان خدا بود و طبق خواست و اراده او صورت گرفت،)(و ما اصابكم يوم التقى الجمعان فباذن الله )

و بسا در بعضى از اخبار وارده از طرق ائمه اهل بيت (عليهم السلام ) به روز نوزدهمرمضان (يوم يلتقى الجمعان ) اطلاق شده ، چون در روايات ايشان شب نوزدهم شب قدرخوانده شده ، و اين معناى ديگرى و غير آن معنا است كه در آيه اراده شده ، مثلا در تفسيرعياشى از اسحاق بن عمار از ابى عبد الله (عليه السلام ) روايت كرده كه فرمود: درنوزدهم ماه رمضان تلاقى جمعان مى شود، پرسيدم معناى كلام خداى تعالى كه مىفرمايد: (يلتقى الجمعان ) چيست ؟ فرمود: روزيست كه در آن روز همه آنچه اراده كردهمقدم بدارد و آنچه كه اراده كرده مؤ خر بدارد و اراده و قضائش اجتماع مى كنند.

اءن الذين تولوا منكم يوم التقى الجمعان اءنما استزلهم الشيطن ببعض ما كسبوا ولقد عفا الله عنهم اءن الله غفور حليم(155)