معنی کلمه البخلاء در دانشنامه عمومی
البخلاء
معنی کلمه البخلاء در دانشنامه آزاد فارسی
رجوع شود به:بخلاء
معنی کلمه البخلاء در دانشنامه اسلامی
نویسنده در آغاز کتاب، عنوان می کند که این اثر را در پاسخ به درخواست یکی از دوستانش که از وی درخواست کرده بود درباره بخیلان و نوادر آنان با او سخن بگوید، نگاشته است.
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب بدون تبویب یا فصل بندی خاصی، تنظیم شده است.
روش جاحظ در این کتاب، روش داستانی و گزارش گونه است که در آن، برخی گزارشات را به برخی دیگر پیوند می دهد.
موضوعات تألیفات جاحظ بسیار متنوع است، اما آنچه کتاب های او را ممتاز می سازد، شیوه ادبی بارز وی در نگارش، اطلاع او از زندگی اجتماعی مردم و شناخت سرشت و اخلاقشان است.
[ویکی فقه] البخلاء (کتاب). کتاب البخلاء به زبان عربی در موضوع ادبیات و اخبار افراد بخیل و شیوه زندگی آنان اثر فردی است بنام جاحظ که به شهادت تاریخ دارای هوش و و حافظه بسیار قوی بود او در کلام ، ادبیات عرب ، حدیث ، تفسیر و تاریخ سرآمد بود.
جاحظ، ابو عثمان عمرو بن بحر، متکلم و ادیب معتزلی و مؤلف کثیر التالیف قرن سوم، از اهالی بصره ؛ کنیه وی ابو عمران است. جدش زنگی و شتربان و از موالی بنی کنانه بود درباره تاریخ ولادت او اختلاف نظر هست، عده ای او را متولد ۱۵۰ و برخی دیگر متولد ۱۶۰ قمری دانسته اند. وی دارای چهره ای زشت و چشمانی برآمده بود، بدین جهت به او جاحظ ( چشم برآمده) می گفتند.ابو عبیده ، اصمعی و ابو زید انصاری در لغت و ادبیات از استادان وی بودند. نحو را از دوستش اخفش ، کلام را از نظام و فصاحت را شفاها از بادیه نشینان عرب ، در بازار مربد آموخت، وی از طریق علمای کلام و مصاحبت با حنین بن اسحاق و سلمویه با فرهنگ یونانی آشنا شد و با مطالعه کتابهای ابن مقفع و حضور در محضر ابو عبیده، در فرهنگ و ادب فارسی مهارت یافت. وضوعات تالیفات جاحظ بسیار متنوع است. اما آنچه کتابهای او را ممتاز می سازد، شیوه ادبی بارز وی در نگارش، اطلاع او از زندگی اجتماعی مردم و شناخت سرشت و اخلاقشان است. جاحظ با وجود کثرت تالیفات و علمی که داشت از تدبیر امور عاجز بود. زمانی که جاحظ به علم و ادب مشهور شده بود، متوکل برای تعلیم فرزندانش او را دعوت کرد اما وقتی چهره اش را دید، با اعطای هزار درهم عذرش را خواست. جاحظ در جوانی در بغداد و مدتی نیز در سامرا اقامت کرد و سپس به بصره بازگشت وی در محرم ۲۵۵ یا ۲۵۶ بر اثر بیماری فلج و نقرس در بصره در گذشت.
معرفی کتاب
جاحظ این کتاب را به شیوه ای ادبی، اخلاقی و انتقادی و با در نظر گرفتن مواضع سیاسی نگاشته است. البخلاء کتابی است که احوال گروهی از مردم را که روشی خاص در اندیشه و رفتار را برگزیده اند به تصویر می کشد. مردمی که در واقعیت و مفهوم در بخل سیر می کنند. وی در کتاب البخلاء به عنوان یک منتقد اجتماعی ظهور می کند و احوال مردم را از خلال راه و روش زندگی شان می کاود و بدین ترتیب اوضاع طبقه ای خاص از جامعه عباسی که از عوامل جدید تاثیر پذیرفته است را مورد کنکاش قرار می دهد. وی در آغاز کتاب عنوان می کند که این کتاب را در پاسخ به درخواست یکی از دوستانش که از وی درخواست کرده بود درباره بخیلان و نوادر آنان با او سخن بگوید، نگاشته است. در آغاز کتاب با ذکر مقدمه ای طولانی در صدد برانگیختن انگیزه خواننده برای مطالعه کتاب برآمده است. از خلال نوادر و قصصی که جاحظ در مورد بخیلان یادآور می شود می توان به حیله هایی که از طرف آنان به کار می رود آگاهی یافت. وی معتقد است که بخل نزد ایشان فنی از اقتصاد است و ایشان آرایی دارند که به ذهن کمتر کسی خطور می کند. جاحظ در این کتاب سخاوت را صفت عرب و بخل را صفت غیر عرب معرفی می کند. پس از فتوحات اسلامی که عربها با اقوام و نژادهای دیگر ترکیب شدند، تقابل بخل و سخای عجم غیر مسلمان و عربهای مسلمان در کتابها و آثار تاریخی- از جمله این کتاب- بیشتر به چشم می خورد در عهد عباسیان ، خراسانی ها جنگ هایی حاوی حکایاتی درباره بخیلان می نوشته اند که جاحظ از جمله آنهاست.
ویژگی کتاب
کتاب بخلاء از جمله کتب نفیس و ارزشمند است که در انتقاد و رد یک نوع عمل اقتصادی نگاشته شده است. از اینرو جاحظ کتاب جداگانه ای را به موضوع بخل اختصاص داده است که در آن این حالت، یعنی بخل را به خوبی تصویر می کند و از این رهگذر در زوایای نفس انسانی کاوش می نماید و معتقد است خواننده از خلال مطالب کتاب لااقل به یکی از سه امر ذیل دست خواهد یافت: ۱. استدلالی دل پسند و تازه برایش آشکار خواهد شد. ۲. یا به راه حلی ظریف دست پیدا خواهد کرد. ۳. و یا اینکه چیز کمیاب و شگفت انگیزی را به دست خواهد آورد. روش جاحظ در این کتاب روش داستانی و گزارش گونه است که در آن برخی گزارشات را به برخی دیگر پیوند می دهد.یکی از ویژگی های مهم این کتاب اینست که موضوع آن یعنی بخیلان و حالات ایشان را به خوبی بیان می کند، زیرا جاحظ به عنوان یک گزارشگر در جمع آنان- که درباره بخل خود سخن می گوید- حاضر می شود بدون آنکه خود در عمل آنها شریک باشد و یا اینکه به موضوع مورد بحث بپردازد. از نکات قابل ذکر درباره این کتاب اینست که مؤلف از خلال مطالب آن به اهدافی چند از جمله نقد اجتماعی و اخلاقی طبقه ای خاص از جامعه آن دوران می پردازد.
نسخه شناسی
...
جملاتی از کاربرد کلمه البخلاء
کتاب البخلاء (خسیس) حاوی حکایت‌های فکاهی جالبی است که گاه در مجلات عربی منتشر و باعث شده جاحظ در میان عرب امروزی (همانند عبید زاکانی برای ایرانیان) شناخته‌شده باشد.