اسپهبدان

دهستان چاشم به دلیل قرارگیری در مرز طبرستان و ایالت کومس (سمنان) که مهد سلسله اشکانیان بودند از اهمیت خاصی برخوردار بوده‌است و هنوز نامهایی همچون ارشک چشمه، اشکش، سولا، کلیس، تالاس، لاپرت و … که بازمانده از دوران باستان می‌باشد جالب توجه می‌باشد این منطقه هم شکوه سلسله اشکانیان را در خود دیده و هم سدی در برابر هجوم اقوام بیگانه به مازندران و طبرستان بوده‌است. در دوره‌های اسلامی فرمانروایی اسپهبدان باوندی و کارنوندی بر این نواحی، سلسله جبال بین کومس و مازندران به شهریارکوه، جبال شروین و جبال قارن به مرکزیت آسران شهرت یافت و مرکز جبال طبرستان نیز در شمال همین ناحیه یعنی پریم بوده‌است شهریارکوه یا آسران به همراه پریم و نواحی چهاردانگه به هزارگری یا هزارجریب نیز موسوم بوده‌اند

در قرن سوم هجری هم‌زمان با گسترش روزافزون شیعیان طبرستانی و دیلمی، قیام‌ها علیه حکومت عباسیان افزایش یافت. پس از سرکوب قیام‌های مختلف، طاهریان طبرستان را ضمیمه قلمرو خود کردند. با زیاد شدن نارضایتی‌های مردم طبرستان، آنان داعی کبیر را به رهبری خویش خوانده و سلسلهٔ علویان طبرستان در سال ۲۵۰ه‍. ق توسط وی علیه عباسیان اعلام استقلال نموده و علی‌رغم مخالفت‌های بعضی اسپهبدان و علمای سنّی آن دیار، سراسر طبرستان به‌دست این دودمان رسید.

همه موبدان پیش او بر رده ز اسپهبدان پیش او صف زده

طبرستان از زمان ساسانیان تا دورهٔ شاه عباس یکم صفوی سرزمین مستقل به نام طبرستان بوده که شهرهای آمل، ساری، کجور و کلار در دوره‌های مختلف مرکز آن بودند. وجود شاهان و اسپهبدان شکست ناپذیر بزرگ مانند فرخان بزرگ که فاتح جنگ با ترکان و اعراب بوده‌است و حضور جنگجویان طبری در سپاه آل بویه، شاه عباس صفوی، نادرشاه افشار و آقامحمدخان قاجار، در طول تاریخ به مازندران و مردم مازندران شهرت خاصی در جنگاوری بخشیده‌است. از نکات جالب توجه در تاریخ طبرستان قیام‌های پیاپی علیه ستم‌گران و بیگانگان و سلسله‌هایی با عمر ۱۰۰۰ساله می‌باشد که چشم هر خواننده‌ای را خیره می‌کند. بزرگ‌ترین (از لحاظ مدت حکومت) سلسله جهان سلسله‌ای به نام پادوسبانیان بوده که در غرب طبرستان حکومت می‌کرده.

سرزمین رویان از گذشته‌ها، زیستگاه دو قوم آمارد و تپور بود. این منطقه پس از حمله مغول، به نام رستمدار نیز شناخته شد. پادوسپانیان مدت مدیدی در این منطقه حکومتی مستقل داشتند. رویان یا رستمدار، شامل کوهستان و دشت‌هایی در غرب طبرستان بود و میان نمک‌آبرود و کرج از یک‌سو و رود هراز از دیگر سو محدود بوده و شامل شهرهای ناتل، چالوس، کلار، سعیدآباد و کجور می‌شده و حاکم‌نشین آن کجور بود. مردم رویان کهن به زبان طبری و گویش طبری رویانی که زبان اسپهبدان طبرستان نیز بود سخن می‌گفتند.

روستای ریحان آباد ( ران ) از توابع شهرستان گلوگاه استان مازندران در قلب منطقه باستانی کبودجامه و طبیعت بکر و زیبای آن ( بین دریای مازندران و جنگل ) واقع گردیده است . این دیار با تاریخ کهن خود محل ظهور و سقوط شهر های باستانی اسپهبدان , آبادان , شهرآباد و زادگاه اسپهبدان و مشاهیر بنام بلاد تبرستان نظیر اسپهبد رستم کبود جامه , اسپهبد علاالدوله , اسپهبد شاهغازی , شیخ العلما ملاشریف , همچنین دارای اقتصادی پویا , فرهنگی ناب , اراضی حاصلخیز و مردمانی خونگرم و صمیمی و مهمان نواز می باشد .

در سال ۶۲۹ تیسفون برای مدت کوتاهی در کنترل شهربراز بود، اما شهربراز پس از مدتی کوتاه توسط حامیان بوران‌دخت دختر خسرو پرویز ترور شد. تیسفون سپس درگیر نبردی دائمی بین دو دسته از امپراتوری ساسانیان، یعنی جناح پهلوی (اشکانی) زیر نظر خاندان اسپهبدان و جناح پارسیگ (پارسی) به رهبری پیروز خسرو شد و در نهایت در سال ۶۳۷ میلادی به اشغال اعراب مسلمان درآمد.

به پاسخ بگفتند اسپهبدان که ای نامور بخرد موبدان

فرخزاد، برادر رستم، نیز شخص بانفوذی بود و خسرو پرویز به او اعتماد زیادی داشت. از آنجایی که اسپهبدان اصالتاً از خراسان بودند، حضور آنان در آذربایجان (و تولد رستم در آنجا) نشان از قدرت آنان در سپهر سیاسی ایرانشهر بوده‌است. خاندان پهلو مهران حوضهٔ قدرتشان نواحی طبرستان، ری و تا دیلم و آتروپاتن بود.

تاریخ پریم یا تاریخ فریم به تاریخ منطقهٔ پریم در طبرستان و در جنوب ساری می‌پردازد. پریم، چندین قرن پایتخت کوهستانی اسپهبدان طبرستان محسوب می‌شده‌است. رونق این شهر بعدتر در اثر دو زلزله (در قرون ششم و هشتم) افول کرد.

علاءالدوله شرف‌الملوک حسن از اسپهبدان باوندیان در طبرستان و گیلان و کومس بود. حسن در برخی از پیکارهای پدرش شاه غازی شرکت داشت اما چون کفایت لازم را نداشت، شاه غازی از او روی گرداند. پس از مرگ شاه غازی، امیران دولت، حسن را که در رکوند بیمار بود، به ساری فرا خواندند. حسن پس از ورود به ساری به گرمی مورد استقبال قرار گرفت. او همان ابتدا برادرش را که رقیبش بود را به قتل رساند و از ابتدا سیاستی خشن‌تر از پدرش، شاه غازی رستم، در پیش گرفت تا جایی که به او لقب چوب حسنی دادند. دکتر حسین اسلامی در مازندران در تاریخ با بیان داستانی، مدعی شده که حسن یکم همجنسگرا بوده‌است.

خاندان ساسان (به پارسی میانه: 𐭮𐭠𐭮𐭠𐭭) خاندانی بودند که شاهنشاهی ایران‌شهر را از ۲۲۵ تا ۶۵۱ میلادی اداره کردند. به استناد آثار الباقیه ابوریحان بیرونی آن ها از نسل داریوش سوم هخامنشی بودند. سیطره این خاندان بر ایران‌شهر با اردشیر بابکان آغاز می‌شود که سلسله‌اش را «ساسانیان» نامگذاری کرد، که این نامگذاری، به افتخار پدرش ساسان صورت گرفته بود. شاهنشاه ساسانی یگانه فرمان‌روا، رئیس دولت و رئیس حکومت کل شاهنشاهی محسوب می‌شد. در دوران‌هایی، توانایی به دست دیگر مقامات، اسپهبدان منتقل می‌شد. در دوران‌هایی از سلسله شاهنشاهی، کسانی جز خاندان ساسان بر تخت پادشاهی نشستند. به عنوان مثال، شهروراز از خاندان مهران بود که پس از شورش، توانست تخت پادشاهی را به‌چنگ بیاورند.

هست واجب مدح تو کز جملهٔ اسپهبدان سیرت تو مُستَفاد و رسم تو ‌مُستَحسَن است

گزینان ایران و اسپهبدان گوان جهان دیده و موبدان