ارتبه
معنی کلمه ارتبه در دانشنامه آزاد فارسی
یکی از واحدهای توزین در زمان هخامنشیان. در اصل تلفظ یونانی یک واژۀ آرامی است از ریشه اِردَب. ارتبه چندین قرن در بسیاری از کشورهای اسلامی، به ویژه، در مصر، واحد معتبری برای توزین غلات بوده است. به نوشتۀ مِقدِسی هر اردب برابر با۷۳.۱۲۵ کیلوگرم بوده است. در نیمۀ دوم قرن ۸ق، به گزارش قَلقَشَندی، در قاهِرِه هر اردب۶۹.۶ کیلو گندم بوده است. در سفرنامۀ گونزالِس از ۱۶۶۵م هر اردب شش ویبه بود که هر ویبه هشت قدح بزرگ آمده است؛ و هر قدح برابر با سه رَطل برنج (هر رطل ۱۶۰ درهم) بوده است؛ یعنی هر لیتر برنج ۹۶۰ گرم وزن داشته است و هر اردب درست ۷۵ لیتر بوده است. در قرون ۱۸ و ۱۹هر اردب۱۳۲.۸۵۶ و۱۳۷.۷ کیلو غلّه بوده است. در حال حاضر یک اردب در مصر برابر است با ۱۹۸ لیتر؛ یعنی ۱۵۰ کیلوگرم گندم، ۱۲۰ کیلوگرم جو، ۱۴۰ کیلوگرم ذرت، ۱۵۵ کیلوگرم باقلا و ۱۵۷ کیلوگرم عدس. قیمت یک ارتبه (۲۹.۱ لیتر) جو یا گندم که هم بها بودند،۰.۹ شِکِل بود؛ یعنی ۱۰۰ کیلو برابر با۸.۳۰ مارک طلا.
جملاتی از کاربرد کلمه ارتبه
پیمانه‌ای که یونانیان ارتابه می‌نامند اختراعی ایرانی است. در فارسی باستان به آن ردبهَه می‌گویند که لفظاً به معنای کشیده و راست است و ظاهراً منظور از آن یک کیل یهودی بوده‌است. ارتبه ۳۰ پیمانه بود، برابر با ۱/۲۹ لیتر. در مصر این پیمانه با نام اِردَب یک سده بعد هم بدون دگرگونی بر جای بود.