اخشیدیان

معنی کلمه اخشیدیان در لغت نامه دهخدا

( آخشیدیان ) آخشیدیان. ( اِخ ) رجوع به اِخشیدیان شود.
اخشیدیان. [ اِ ] ( اِخ ) نام سلسله ای از سلاطین مصر، مؤسس آن ابوبکر محمدبن طُغج. رجوع به آل اخشید و اخشید محمد... و قاموس الاعلام ترکی شود.

معنی کلمه اخشیدیان در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اخشیدیان، خاندانی حکومت گر در مصر و شام و بانفوذ در حرمین بودند، بنیان گذار حکومت اخشیدیان، ابوبکر محمد بن طغج بن جف معروف به اخشید بود. وی کانون قدرت اخشیدیان بود.
اخشید به معنای درخشان یا فرمانروای فرمانروایان است. این لقب، عنوان حکمرانان ایرانی سغد و فرغانه بوده یکی از حکومت های اسلامی که در زمان خلافت عباسی در کشور مصر ایجاد شد، حکومت «اخشیدیان» می باشد. این حکومت از سال ۳۲۳ هجری تا ۳۵۸هجری (۹۳۵ تا ۹۶۹ میلادی) ادامه یافت و سرانجام توسط فاطمیان از بین رفت. و نخستین بار از سوی الراضی عباسی به محمد بن طغج داده شد. ابوبکر اخشیدی از خانواده ای ترک از آسیای مرکزی برآمد. جدش، جف بن یلتکین/ بلتکین، از فرغانه در آسیای مرکزی و در زمره غلامان برگزیده معتصم خلیفه عباسی بود.
محمد حکمران شام
طغج بن جف در شمار فرماندهان سپاه طولونی ها جای داشت که از سوی خمارویه بر شام ولایت یافت. وی در سفر به بغداد، به خشم وزیر بغداد عباس بن حسن گرفتار گشت و همراه فرزندش محمد به زندان افتاد و همان جا مرد. اما فرزندش آزاد شد. بعدها محمد بن طغج با کمک برادرش عبیدالله بن طغج، انتقام پدر را گرفت و وزیر بغداد را کشت و به شام گریخت و به خدمت احمد بن بسطام(م. ۲۹۷ق.) حکمران شام درآمد. محمد بن طغج در نبرد با خلیفه فاطمی مغرب نقش داشت. پس از چندی، خلافت عباسی بغداد، حکمرانی شام را در سال ۳۱۸ق. و مصر را در سال ۳۲۱ق. به وی سپرد. سپس ابن رائق، امیر الامرای خلیفه بغداد، کوشید به سلطه اخشیدیان بر شام پایان دهد. پس از چند نبرد، موقعیت ابوبکر اخشیدی ثبات بیشتر یافت و میان دستگاه خلافت و اخشیدیان صلح برقرار شد و حکمرانی ابوبکر اخشیدی بر مصر و شام در عوض پرداخت سالیانه ۱۴۰/۰۰۰ دینار طلا پذیرفته گشت.
هراس خلافت از اخشدیان
با این وجود خلافت عباسی به اخشیدیان اطمینان نداشت و از قدرت گیری آنها در هراس بود، به همین منظور خلیفه عباسی «ابن رائق» را به سرزمین شام فرستاد تا با اخشید رقابت کند و قدرت و نفوذ او را محدود نماید.
درگیری اخشید با ابن رائق
...
[ویکی حج] اِخشیدیان خاندانی حکومت گر در مصر و شام و بانفوذ در حرمین (حکومت در سالهای 323 ـ 358ق.) بنیان گذار حکومت اخشیدیان، ابوبکر محمد بن طُغج بن جُف معروف به اخشید (حاکم در 268ـ334ق.) بود. اخشید به معنای درخشان یا فرمانروای فرمانروایان است. این لقب، عنوان حکمرانان ایرانی سُغد و فَرغانه بوده. پس از ابوبکر اخشیدی، پسرش ابوالقاسم اُنجور (درگذشت در 349ق.) با سرپرستی کافور اخشیدی به حکومت رسید. سپس برادرش علی (درگذشت در 355ق.). اخشیدیان در نبرد سال های 330 تا 335ق. میان محمد بن طغج و قرمطیان، توانستند حجرالاسود را پس از گذشت نزدیک به دو دهه از انتقال آن به منطقه هَجَر بحرین، بازگردانند. درباره حکمرانانی که از سوی اخشیدی ها بر مکه حکومت کردند، آگاهی های کافی نداریم. از امرای حج اخشیدیان می توان، عمر بن حسن عباسی، قاضی مکه در سال های 321 تا 334ق. را نام برد. بر پایه برخی گزارش ها، پیش از فاطمیان، جعفر بن محمد از بنو موسی در سال356 یا 358ق. به سلطه اخشیدیان پایان داد و مکه را تصرف کرد.
بنیان گذار حکومت اخشیدیان، ابوبکر محمد بن طُغج بن جُف معروف به اخشید (حاکم در 268ـ334ق.) بود. وی کانون قدرت اخشیدیان بود و پس از او سیر نزول و سقوط این خاندان آغاز شد.
اخشید به معنای درخشان یا فرمانروای فرمانروایان است. این لقب، عنوان حکمرانان ایرانی سُغد و فَرغانه بوده و نخستین بار از سوی الراضی عباسی (حاکم در 322ـ329ق.) به محمد بن طغج داده شد. ابوبکر اخشیدی از خانواده ای ترک از آسیای مرکزی برآمد. جدش، جُف بن یلتکین/ بلتکین، از فَرغانه در آسیای مرکزی و در زمره غلامان برگزیده معتصم (حاکم در 218 ـ 227ق.) خلیفه عباسی بود. طُغج بن جف در شمار فرماندهان سپاه طولونی ها جای داشت که از سوی خُماروَیه (حاکم در270ـ282ق.) بر شام ولایت یافت. وی در سفر به بغداد، به خشم وزیر بغداد عباس بن حسن گرفتار گشت و همراه فرزندش محمد به زندان افتاد و همان جا مُرد. اما فرزندش آزاد شد. بعدها محمد بن طُغج با کمک برادرش عبیدالله بن طغج، انتقام پدر را گرفت و وزیر بغداد را کشت و به شام گریخت و به خدمت احمد بن بسطام (درگذشت در 297ق.) حکمران شام درآمد. محمد بن طغج در نبرد با خلیفه فاطمی مغرب نقش داشت. پس از چندی، خلافت عباسی بغداد، حکمرانی شام را در سال 318ق. و مصر را در سال 321ق. به وی سپرد. سپس ابن رائق، امیر الامرای خلیفه بغداد، کوشید به سلطه اخشیدیان بر شام پایان دهد. پس از چند نبرد ، موقعیت ابوبکر اخشیدی ثبات بیشتر یافت و میان دستگاه خلافت و اخشیدیان صلح برقرار شد و حکمرانی ابوبکر اخشیدی بر مصر و شام در عوض پرداخت سالیانه ۱۴۰۰۰۰ دینار طلا پذیرفته گشت.

جملاتی از کاربرد کلمه اخشیدیان

او در سال ۹۶۸ حملاتی را به اخشیدیان رهبری کرد و دمشق و رمله را تصرف کرد و تعهداتی برای خراج گرفت. پس از فتح مصر توسط فاطمیان و سرنگونی اخشیدیان، در سال‌های ۹۷۱–۹۷۴، اعصم حملاتی را علیه خلافت فاطمیان رهبری کرد که شروع به پیشروی در سوریه کرده بودند. قرمطیان بارها فاطمیان را از سوریه بیرون کردند و دو بار در سال‌های ۹۷۱ و ۹۷۴ به مصر حمله کردند، پیش از آنکه در دروازه‌های قاهره شکست خوردند و به عقب رانده شدند. اعصم به جنگ علیه فاطمیان، که اکنون در کنار ژنرال ترک آلپتکین بودند، تا زمان مرگش در مارس ۹۷۷ ادامه داد. در سال بعد، فاطمیون موفق شدند بر متحدان غلبه کنند و با قرمطیان پیمانی منعقد کردند که نشان‌دهنده پایان تهاجم آنها به سوریه بود.