معنی کلمه ابوسهل نوبختی در دانشنامه اسلامی
ابوسهل در زمان کودکی امام غایب(ع)، به ملاقات آن حضرت دست یافته است. همچنین او در دوره سفارت حسین بن روح نوبختی، با وی همکاری نزدیکی داشته است.
درباره پدر ابوسهل و نیز آغاز زندگی او چیزی نمی دانیم. در منابع مهم رجال امامیه، به زمان تولد و مرگ وی اشاره ای نشده است و آنچه در این باره آمده، از کتابهای رجالی اهل سنت نقل شده است. او ظاهراً در بغداد متولد شد و همانجا رشد کرد. اقبال با استناد به گفته ذهبی درگذشت ابوسهل را در شوال ۳۱۱ق می داند. ممکن است که وی در بغداد درگذشته باشد، ولی احتمال وفات او در واسط نیز منتفی نیست. گفته اند آرامگاه اش در حرم کاظمین است.
[ویکی اهل البیت] اسماعیل بن علی بن اسحاق بن ابی سهل بن نوبخت معروف به ابوسهل اسماعیل نوبختی یا ابوسهل نوبختی (زاده ۲۳۷ و درگذشته ۳۱۱ هجری قمری) متکلم شیعه دوازده امامی بوده است.
وی از بزرگان خاندان نوبختی بوده و در دوره موسوم به غیبت صغری می زیسته و در نشر تشیع دوازده امامی در دوران حیرت تلاش فراوان کرده است.
ابوسهل نوبختی یکی از متفکّران و متکلّمان بزرگ شیعه در قرن سوم است، که او را در شمار فلاسفه شیعه ثبت کرده اند و در سالهای ۲۳۷ تا ۳۱۱ می زیسته است.
ابوسهل نوبختی، از دانشمندان بزرگ شیعه بوده است، و در علوم بسیار تبحُّر داشته، وشاگردان چندی تربیت کرده است.
گفته اند: او در فلسفه و کلام، مکتب و روش خاصی داشت که مدتها پابرجای بود، و زمانی دراز افکار این فیلسوف در مجامع علمی بررسی می شد. گروهی از دانشمندان از مکتب او استفاده ها کردند، و پس از او، در رأس نهضت فکریِ قرن چهارم هجری قرار گرفتند. همچنین شاعر معروف، ابوعُبادَه بُحْتُری، در ثنای او چکامه هایی چند سروده است. اوافزون بر علم کلام ـ که شهرت او بیشتر به سبب آن است ـ در شعر دستی داشته و از حامیان ادب بوده و کاتبی چیره دست به شمار می رفته است.
وی با کسانی چون ثعلب مراوده داشته و اخباری در ادب نقل کرده است. از او ابیاتی نیز نقل شده است. ابوسهل با ابن رومی و بحتری نیز مراوده داشته و خصوصاً از حامیان ابن رومی بوده است، چنانکه آن دو نیز ستایشگر خاندان نوبخت و شخص ابوسهل بوده اند. در دیوان ابن رومی اشعار بسیار در مدح ابوسهل دیده می شود. روایاتی درباره رابطه ابوسهل و بحتری نیز موجود است: چنانکه از روایت صولی برمی آید، ابوسهل و بحتری با یکدیگر مجالسات ادبی داشته اند. بحتری نیز گاه به مدح ابوسهل می پرداخته است. در عین حال چنانکه ابوالفرج اصفهانی روایت کرده، بحتری شعر ابوسهل را نمی پسندیده است.
از ابوسهل نوبختی، بیش از ۳۰ تألیف، در رشته هایی چند از علوم عقلی و کلامی و تحقیقی برجای مانده است. این عالم، فیلسوف و متفکّر بزرگ، از اصحاب امام حسن عکسری بود.
ابوسهل در بیشتر دوره غیبت صغری یکی از پیشوایان و حامیان بلند مرتبه امامیه بغداد بوده و در میان عامه شیعیان امامی جایگاهی ویژه داشته است. گرچه در این دوره، پیشوایی امامیه به دست وکلای امام عصر (ع) بوده، ولی به نظر می رسد که با توجه به مناصب اداری و دیوانی ابوسهل، وی نقش مهمی در پاسداری از شئون سیاسی و اجتماعی امامیه بر عهده داشته است.