مکتوبی

به پیغامی از آن لب شادمانم بخت آنم کو که بنوازد به مکتوبی کسی امیدواری را

به مستان می‌نوشتم بیخودی تمهید مکتوبی مدادش را دوات از سایهٔ برگ عنب کردم

نیست تن را آن توانایی که سازد جان نثار گر به مکتوبی کنی یادم، ببین احوال چیست؟

این ساز و کار بعدها به یونان و در قرون وسطی به ایتالیا رفت و به روشی مرسوم برای مبادلات دریایی در بندرهای مختلف ایتالیا مانند ونیز، لمباردی و جنوآ مبدل شد. قدیمی‌ترین گزارش مکتوبی که از قراردادهای بیمه دریایی وجود دارد نیز مربوط به یک کشتی ایتالیایی است که در سال ۱۳۴۷ میلادی در جنوآ به ثبت رسیده‌است.

به ره سربسته مکتوبی از آن مهرآشنا دارم گل نشکفته ای در دامن باد صبا دارم

بغربت سوختم روزی نگفت آن ماه مشگین خط که آرم یاد و مکتوبی بآن بیچاره بنویسم

علاوه بر این خدایان، ممکن است خدایان طبیعی دیگری با رتبه پایین‌تر در میان سکاها وجود داشته باشند که هیچ مدرک یا سند مکتوبی از آن‌ها باقی نمانده است.

بنان خویش مکن رنجه بهر مکتوبی که چون گشایمش از آب دیده پاک شود

«داستان خسرو با شیرین» یکی از داستان‌های شاهنامهٔ فردوسی است که در پایان «پادشاهی خسرو پرویز» آمده‌است. در شاهنامه منبع مکتوبی برای داستان یاد نمی‌شود و فردوسی آن را از شنیده‌های خود یاد می‌کند. بااین‌حال روایت او انطباق زیادی با منابع تاریخی دارد. او در این داستان بیشتر به گزارش بزرگی و شکوه و جنگ‌های خسرو می‌پردازد و کمتر رابطهٔ عاشقانهٔ خسرو و شیرین را بیان می‌کند.

از حیدرعلی خان برومند به جز پاره‌ای تقریرات مَدرسی که به صورت پراکنده تنی چند از شاگردان وی فراهم ساخته‌اند، کتاب طریق‌الرُّشاد در دست است که در شرح تجریدالاعتقاد خواجه نصیرالدین طوسی و کشف‌المراد علامه حلی است و متأسفانه از آرای فلسفی‌کلامی او اثر مکتوبی در دست نیست. علت بارز این امر نیز این است که درست مقارن ایّامی که پس از سال‌ها تحصیل و تحقیق و مباحثه و هم‌صحبتی با اجلّه اساتید زمان، در صدد نگارش مطالب مورد نظر برآمد، با واقعه ناگوار مرگ ناگهانی فرزند ارشدش دکتر، امیرمنصور برومند مواجه شد.

بلند از خاک نبود کاغذ باد به سوی ابر، مکتوبی فرستاد

شیرازی باستان یک زبان تاریخی و منقرض‌شده از خانواده زبان‌های ایرانی است. بنابر ارزیابی حسن رضایی باغ‌بیدی، این زبان هم‌ریشه ولی درعین‌حال متمایز از زبان فارسی باستان بوده‌است. تا کنون از زبان شیرازی باستان هیچ سند مکتوبی به‌دست نیامده و شناخت و تا حدودی بازسازی این زبان تنها از طریق زبان‌های منسوب به آن در دوره اسلامی صورت شده‌است. برخی گویش‌های منطقه فارس ویژگی‌هایی آوایی و نیز واژگانی از شیرازی باستان به ارث برده‌اند و این احتمال وجود دارد که از نسل این زبان ایرانی باستان باشند.

گویش سیستانی هیچگاه یک زبان نوشتاری نبوده است، پس اثر مکتوبی که مستقلاً متعلق به گویش سیستانی باشد نیز وجود ندارد. در میان کتب ادبی به نوشتار سیستانی در صده اخیر نیز ناهماهنگی‌های بارزی در رسم‌الخط سیستانی به چشم می‌خورد. تلاش‌های اخیری که برای یکپارچه‌سازی رسم‌الخط سیستانی انجام شده است تاکنون با بی اقبالی مواجه شده است.

هرکه کرد ادراک من دریافت راز چرخ را آسمان سر بسته مکتوبی است مضمونش منم

دنگ با شرکت در فعالیت‌های زیرزمینی در پاریس و شانگهای در دهه ۱۹۲۰ فهمیده بود که کاملاً باید بر حافظه خود اتکا کند. اون هیچ نوشته‌ای از خود بر جای نگذاشت. طی انقلاب فرهنگی، منتقدان تلاش کردند تا سابقه ای از خطاهای مرتکب شده توسط او جمع آوری کنند، اما هیچ اثر مکتوبی نیافتند.

شدم دور از دیار یار و شد عمری که سوی من نه مکتوبی ز یار آید نه پیکی زان دیار آید

کتاب شامل دو بخش است: بخش اول، اثری تالیفی است که به تاریخ برمکیان مربوط می‌شود و نگارشش حدود دو سال طول کشیده‌است، چون اثر مکتوبی از آن دوران باقی نمانده‌است. بخش دوم کتاب، تصحیح رساله‌ای است به‌نام اخبار برامکه که نگارنده نسخه‌هایش را از سن‌پترزبورگ، از دانشگاه پنجاب و یک نسخه هم از کتابخانه ملی در تهران تهیه کرده‌است.

دربارهٔ این روستا هیچ سابقه تاریخی مکتوبی وجود ندارد و فقط «کلنل چارلز ادوار دبیت» در کتاب سفرنامه خراسان و سیستان در دوره ناصرالدین شاه به توصیف منطقه ماخونیک پرداخته‌است.

گویش سیستانی هیچ‌گاه یک زبان نوشتاری نبوده است، پس اثر مکتوبی که مستقلاً متعلق به لهجه سیستانی باشد نیز وجود ندارد. در میان کتب ادبی به نوشتار سیستانی در صده اخیر نیز ناهماهنگی‌های بارزی در رسم‌الخط سیستانی به چشم می‌خورد. تلاش‌های اخیری که برای یکپارچه‌سازی رسم‌الخط سیستانی انجام شده است تاکنون با بی اقبالی مواجه شده است.

آنکه هرگز یاد مشتاقان به مکتوبی نکرد گرچه گستاخیست می‌گوییم پرخوبی نکرد