مقام ابراهیم

آن که تمییز کرد دو گرده دریغ داشت و آن که تمییز نکرد طیلسان نبوت بساط کافری گردانید؛ از آن‌چه مقام ابراهیم سخاوت بود و از آنِ پیغمبر جود، علیهما السّلام. و نیکوترین مذهب اندر این آن است که گفته‌اند که: «جود متابعت خاطر اول بود و اگر خاطر ثانی مر اول را غلبه کند علامت بخل باشد.» و اهل تحصیل مر آن را بزرگ داشته‌اند؛ که لامحاله خاطر اول از حق باشد.

دیواری است نیم دایره به ارتفاع ۱۳۱ سانتی‌متر و عرض ۱٫۵ متر که به دیوار قسمت شمال غربی کعبه وصل نیست. جنس حطیم سنگ مرمر سفید است. برخی نیز مساحت میان حجر الاسود و زمزم و مقام ابراهیم و قسمتی از حجر اسماعیل را «حطیم» می‌گویند. از مکان‌های محترم در مسجد الحرام است و مردم در این قسمت برای دعا جمع می‌شوند. این که آیا حطیم تنها همان محدوده کنار حجر الاسود و باب کعبه را شامل می‌شود یا وسعت بیشتری دارد، اختلاف است. در روایتی از جعفر صادق، تنها همین موضع را حطیم می‌نامند. چنان‌که شیخ صدوق نیز آورده‌است که حطیم فاصله میان در کعبه و حجر الاسود را گویند، جایی که خداوند توبه آدم را پذیرفت.

از دیگر منسوجات مقدس تولید شده در این کارگاه، می‌توان به پرده سیتارا برای منبر مسجد النبی و درب ورودی کعبه و همین‌طور کیسه ابریشمی برای کلید کعبه اشاره کرد. مقام ابراهیم، سنگ مربع کوچکی در نزدیکی کعبه است که بر اساس روایات اسلامی، رد پای ابراهیم بر آن است. این سنگ در گذشته در بنایی به نام «مقصورات ابراهیم» قرار داشت. تا سال ۱۹۴۰ میلادی، پوشش مقام ابراهیم و پارچه‌ مقصورات ابراهیم مرتباً توسط دارالکسوه جایگزین می‌شد.

براساس برخی گفته‌ها مقام ابراهیم تا فتح مکه به دیوار کعبه چسبیده بود و پس از فتح، محمد آن را از دیوار درآورد و کنار کعبه، نزدیک در نصب کرد. زمانی که آیه «وَ اتَّخِذُوا مِن مَقامِ إِبراهیمَ مُصَلًی» را گفت، دستور داد تا مقام را جایی که اکنون قرار گرفته انتقال دهند.

دعای مجیر از محمد روایت شده و گفته می‌شود هنگامی که در مقام ابراهیم مشغول نماز بود جبرئیل آن را برای او آورد. ابراهیم کفعمی در البلد الامین و «مصباح» و شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان به این دعا اشاره کرده‌اند.

فِیهِ آیاتٌ بَیِّناتٌ در آن خانه نشانهای روشن است که آن حقّ است و حقیقت، یکی از آن نشانها مقام ابراهیم است، از روی ظاهر اثر قدم ابراهیم (ع) است بر سنگ خاره که روزی بوفاء مخلوقی، آن قدم برداشت، لا جرم ربّ العالمین اثر آن قدم قبله جهانیان ساخت. اشارتی عظیمست کسی را که یک قدم بوفاء حق از بهر حق بردارد و چه عجب اگر باطن وی قبله نظر حق شود! امّا از روی باطن، گفته‌اند: مقام ابراهیم ایستادن‌گاه اوست در خلّت، و آنکه قدم وی در راه خلّت چنان درست آمد که هر چه داشت همه درباخت، هم کلّ و هم جزء و هم غیر. کلّ نفس اوست، جزء فرزند او، غیر مال او، نفس بغیر آن داد، و فرزند بقربان داد، و مال بمهمان داد.

گرم خبر نکند از مقام ابراهیم دلیل را شتر وکعبه را حجر دانم

وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهِیمَ مُصَلًّی و گفته‌اند مقام ابراهیم آن سنگ معروفست که ابراهیم قدم بر آن نهاد و آنچه گفت نماز گاه سازید یعنی دو رکعت نماز سنت خلف المقام بجای آرید آن گه که حج میکنید.

جرثقیل در قسمت شرقی در مقام ابراهیم سقوط کرد.

نماز طواف نساء نیز پشت مقام ابراهیم خوانده می‌شود.

گفت: «چون سنگ انداختی هرچه با تو صحبت کرد از معانی نفسانی همه بینداختی؟» گفتا: «نه.» گفت: «پس هنوز سنگ نینداختی و حج نکردی بازگرد و بدین صورت حجی بکن تا به مقام ابراهیم برسی.»