گنبدلی
معنی کلمه گنبدلی در دانشنامه عمومی
این روستا مرکز دهستان خانگیران در ۳۲ کیلومتری جنوب غربی شهر سرخس قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۴۲۰ متر و آب و هوای آن معتدل و خشک و در تپه ماهورها و مسیر جاده سرخس - مشهد واقع شده است. این روستا توسط طایفه علی میرزایی در سرخس بنا شد و بعد ها دیگر طایفه های سرخس مانند عرب ها به این روستا مهاجرت کردند. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت آن ۱٬۸۹۳ نفر ( ۴۹۳ خانوار ) است.
اراضی مرغوب اطراف گنبدلی مکان مناسب برای چرای دام ها می باشد شغل مردم این روستا دامداری و کشاورزی گندم و جو به صورت دیم می باشد.
بخشی از ساکنین گنبدلی را علیمیرزایی های سرخس که از تام علیمیرزائی ها کوچ کرده بودند ، بخشی اعراب مهاجر قوش خزاعی و مابقی از بلوچ های رسولخانی ( شیعه ) تشکیل داده اند. خزاعی ها عرب زبان و بلوچ ها و علیمیرزائی ها ضمن حفظ اصالت و زبان خویش، به عربی نیز تکلم می نمایند.
جملاتی از کاربرد کلمه گنبدلی
این روستا در ۳۴ کیلومتری جنوب غربی شهر سرخس و در حاشیه جاده سرخس - مشهد و ۵/۳ کیلومتری شمال غربی روستای گنبدلی وجنوب شرقی شرکت پالایش گاز شهید هاشمی نژاد، در تپه ماهورها قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا ۴۵۰ متر و آب و هوای آن معتدل و خشک کوهستانی است.
دهستان خانگیران دهستانی در بخش مرکزی شهرستان سرخس در استان خراسان رضوی ایران به مرکزیت روستای گنبدلی است. این دهستان بر اساس مصوبه هیئت وزیران در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۶۴ تأسیس شده‌است.
تپه فیروزه مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان سرخس، بخش مرکزی ـ روستای گنبدلی واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۶۵۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بقعه زیارتگاه علیا مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان بجنورد، بخش راز و جرگلان، دهستان جرگلان، روستای گنبدلی واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۸۷ با شمارهٔ ثبت ۲۴۲۳۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.