گرمیان
معنی کلمه گرمیان در دانشنامه عمومی
دیار گرمیان شامل نواحی کوتاهیه و قره حصار صاحب بود و از شمال به ناحیه قره سی و خداوندگار و از مغرب به صاروخان و آیدین و منتشا و از جنوب به حمید و قره مان و از مشرق به خیمانه و مجرای سقاریه محدود بود.
چون امرای گرمیان با دولت عثمانی رفتار خصمانه ای نداشتند پادشاهان عثمانی نیز متعرض آنان نبودند و در زمان سلطان مراد دوم در سال ۸۳۱ ه. ق یعقوب بگ از امرای گرمیان بی آنکه فرزندی داشته باشد مرد و ملک خود را به دولت عثمانی واگذاشت. از این تاریخ دیار ایشان ضمیمه سرزمین های عثمانی شد و مرکز آن کوتاهیه تعیین گردید ولی گرمیان به ولایت خداوندگار ملحق شده نام اصلی آن به کلی متروک گردید.
جملاتی از کاربرد کلمه گرمیان
در زمان ساسانیان منطقه امروزی عراق را ناحیه آسورستان یا دل ایرانشهر مینامیدند و طبق تقسیمات کشوری ایران آن زمان، آسورستان به دوازده استان و شصت تسو (شهرستان) بخش شده بود. بیشتر بخش شرقی منطقه امروزی کردستان عراق در زمان ساسانیان در استان شادپیروز قرار داشت. شمال غربی کردستان عراق استان بالا نام داشت. شهرهای بزرگ آن دوره در این منطقه، اربیل، گرمیان (کرکوک امروزی) و آشب (عمادیه امروزی) بودند.
مرکز سلیمانیه / اربیل/ دهوک/ کرکوک/ هلبجه شهید/ هلبجه جدید/ سید صادق/ پنجوین/ قلادزه/ *رانیه/ سوران/ چمچمال/کوی سنجاق/ گرمیان (کلاروکفری)/ خانقین.
در دورههای تاریخ، منطقهٔ کردستان بخشی از امپراتوریهای ماد، هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی گشت. در زمان ساسانیان منطقهٔ امروزی عراق به عنوان بخشی از حکومت ساسانیان با عنوان منطقهٔ «سورستان» یا دل ایرانشهر نامیده میشد و طبق تقسیمات کشوری ایران آن زمان، منطقه دل ایرانشهر به دوازده استان و شصت شهرستان تقسیم شده بود که منطقه امروزی کردستان عراق در استان شادپیروز ایران قرار داشت و شمال غربی کردستان عراق هم استان بالا نام داشت. شهرهای بزرگ آن دوره استان شادپیروز (کردستان عراق امروزین) عبارت بودند از؛ اربلا (اربیل یا همان هولیر امروزی)، گرمیان (کرکوک امروزی) و آشب (عمادیه امروزی).
در سال ۱۵۱۱میلادی ایل قزلباش تکلو در جنوب آناتولی به رهبری شاهقلی بابا تکلو علیه حکومت عثمانی شورش کردند و در آن سال شمار زیادی از افراد قبیله تکلو برای تقویت سپاه شاه اسماعیل از گرمیان به ایران آمدند.
شیخ اوغلو در بیلیک گرمیان در آناتولی بزرگ شد و این کتاب را به سلیمان بیگ بن محمد، شاه گرمیان، تقدیم کرد. کتاب ۱۰ فصل دارد که ۹ فصل نخست آن مطابق مرزباننامه وراوینی است و دهمین فصل مختص به این نسخه میباشد و ترجمه نیست. از آنجا تا پیش از قرن پانزدهم میلادی میان زبان رسمی و محاوره ترکی آناتولی فرق چندانی نبود، این کتاب که در قرن چهاردهم نوشته شده، بسیار سادهتر از نسخههای فارسی است و از عبارات طویل و پیچیده عربی و فارسی بهره نمیبرد و در آن تمرکز بر محتوای تعلیمی است.