مجمل فصیحی
معنی کلمه مجمل فصیحی در دانشنامه آزاد فارسی
کتابی در تاریخ و زندگی نامه از احمد بن محمد خوافی (۷۷۷ـ۴۹/۸۴۵ق). این کتاب، به شیوۀ وقایع الایام (گاهشمار)، از ۷۰۱ تا ۸۴۵ق تنظیم شده که در ذیل هر سال، مهم ترین رویدادها، ازجمله رویدادهای سیاسی، نظامی و نیز تولد و یا وفات بزرگان، علما، عرفا و ادبای نامدار آمده که به مناسبت، قطعه شعری از خود آنان و یا دیگران که در مدح و یا رثایشان سروده شده آمده است. این کتاب با تصحیح، مقدمه و حاشیۀ محمود فرخ به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۳۹ش).
معنی کلمه مجمل فصیحی در دانشنامه اسلامی
فصیح خوافی تا حدود زیادی گمنام باقی مانده و نام چندانی از او در آثار قرن نهم و بعد و یا در فهرست های ادبی موجود نیست. فقط در تاریخ حبیب السیر ذکری از مقام های دیوانی و وزارت او شده است. در دوره معاصر، اول بار علامه محمد قزوینی و دکتر قاسم غنی نام او را در کتاب تاریخ عصر حافظ آورده اند. همچنین ادوارد براون نیز از او در کتاب تاریخ ادبیات ایران خویش ستایش کرده بود.
فصیح سیاق، کتاب خود را برمبنای یک مقدّمه و دو مقاله و خاتمه بنا می نهد.
این کتاب به طرز تاریخ سنوی نگاشته شده و وقایع هر سال به ترتیب و توالی آمده و محتوی است، بر ذکر متوفّیات از هر گونه اشخاص که در آخر هر سال مجموعا ذکر گردیده اند و در این قسمت متوفّیات این نکته جلب توجّه می کند که عدد شعرا و ادبا مخصوصا در ولایات ماوراءالنهر و خراسان چقدر زیاد و فراوان بوده، به علاوه معلوم می شود که فصیح خوافی به منابعی فراوان دست داشته، غیر از آن چه سایر مورّخان و تذکره نویسان نوشته اند، ازاین رو کتاب او دارای قدر و قیمتی خاص می باشد.
بسیاری از نگاشته های تاریخی این دوره و پس از آن، با عبارت پردازی و آرایه های ادبی فراوان به ضبط وقایع و حوادث پرداخته اند. در این میان فصیح، حوادث را در مجمل با کم ترین کلمات و به کوتاه ترین صورت ممکن، در ضمن وقایع هر سال بیان کرده و از آوردن عبارات منشیانه که در متون تاریخی این دوره همچون زبدة التواریخ، مطلع سعدین، فراوان به چشم می خورد، دوری جسته و از به کارگیری صنایع ادبی و لغات مهجور تا حدّ ممکن ابا داشته است.
جملاتی از کاربرد کلمه مجمل فصیحی
نام او را به دو شکل ثبت کردند: شمس الدین علی و علی شمس الدین. مولف ناشناس کتاب تاریخ سربداران (منبع اصلی میرخواند و دولتشاه و حافظ ابرو) نام او را به شکل علی شمس الدین ثبت کرده است و دولتشاه هم همین نام را آورده است. در مجمل فصیحی و دیگر کتبی چون روضه الصفا و حبیب السیر این نام به صورت شمس الدین علی آمده است. حافظ ابرو و عبدالرزاق سمرقندی نام او را به صورت خواجه کریم شمس الدین علی نوشته اند.