نطنز. [ ن َ طَ ] ( اِخ ) نام یکی از بخش های شهرستان کاشان است ، این بخش در قسمت جنوب غربی شهرستان کاشان واقع است و هوای آن به نسبت پست و بلندی زمین متغیر است ، قسمت غربی و جنوبی بخش کوهستانی و سردسیر است و قسمت شرقی و شمالی آن دشت شنزار است و هوائی معتدل دارد.آب قراء بخش از زهاب رودخانه های کوهستانی و قنوات تأمین می گردد، محصول عمده این بخش غلات و اقسام میوه هاست. بخش نطنز از پنج دهستان تشکیل شده است : دهستان مرکزی ، طرق رود، چیمه رود، برزرود و بادرود. در این بخش جمعاً 49 قریه و آبادی واقع است و جمعیت بخش در حدود 44000 نفر است کوه مرتفع کرکس در این بخش واقع است و بسیاری از قنوات بخش از آن کوه سرچشمه می گیرند.دهستان مرکزی بخش نطنز از 16 آبادی تشکیل شده است وجمعیت آن در حدود 12000 نفر و قراء مهم آن عبارت است از قصبه نطنز، سرشک ، طامه ، افرشته ، اوره و شوشاد و خفر و مزیدآباد. ( از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 3 ). نطنز. [ ن َ طَ ] ( اِخ ) قصبه مرکزی بخش نطنز ازشهرستان کاشان است و در 326 هزارگزی تهران و 74 هزارگزی جنوب شرقی کاشان و 71 هزارگزی مغرب اردستان واقع است ، مشخصات جغرافیائی آن عبارت است از طول 51 درجه و 54 دقیقه و 30 ثانیه ، عرض 33 درجه و 31 دقیقه و 30 ثانیه ، ارتفاع 1372 گز. این قصبه و مزارع مربوط بدان در دره شرقی کوه کرکس واقع است و هوایش سردسیر است. آب قصبه از 25 رشته قنات تأمین می گردد. محصول عمده آن غلات و حبوبات و انواع میوه ها و محصولات صیفی است و خربزه و هندوانه آن شهرتی دارد. جمعیت قصبه 4000 تن است. شغل عمده اهالی زراعت است و چینی سازی و قالی بافی. ابنیه قدیمی قصبه بدین شرح است : 1 - بنای آتشکده کوشک که از سنگ و ساروج ساخته شده و از بناهای عهد ساسانی است. 2 - محراب مسجد کوچه میر که در عهد سلجوقیان ساخته اند. 3 - مسجد جمعه که به سال 704 هَ. ق. بنا شده است. 4 - مقبره شیخ عبدالصمد که در مسجد جامع واقع است و تاریخ بنای آن 707 است. 5- کاروانسرای شاه عباسی. 6- مقبره عون بن علی از آثار عهد صفوی. 7- مقبره بی بی رقیه. 8 - گنبد باز مربوط به دوره صفویه. ( از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 3 ).
معنی کلمه نطنز در فرهنگ فارسی
۱ - نام یکی از بخشهای شهرستان کاشان . استان دوم . این بخش در قسمت جنوبی و باختر شهرستان واقع و هوای آن نسبت به پستی و بلندی متغیر میباشد. قسمت باختر و جنوب بخش کوهستانی و هوای آن سردسیر و قسمت خاور و شمال آن دشت و شن زار و هوایش معتدل است . این بخش ۴۹ آبادی و مجموعا ۴۴٠٠٠ تن سکنه دارد. راه شوسه کاشان به نائین از وسط این بخش میگذرد. کوه مرتفع کرکس که مرتفع ترین قله آن ۳۸۹۸ متر است در وسط این بخش واقع شده است . ۲ - قصبه نطنز مرکز این بخش میباشد و در ۳۲۶ کیلومتری طهران و ۷۴ کیلومتری جنوب خاوری کاشان و ۷۱ کیلومتری باختر اردستان است . طول ۵۱ درجه و ۳۱ دقیقه محصول . عمده آن غلات حبوبات انواع میوه خربزه و هندوانه آن بخوبی معروف است . در حدود ۴٠٠٠ تن سکنه دارد . صنایع دستی زنان قالی بافی است . بناهای قدیمی آن عبارتست از : ۱ - بنای آتشکده کوشک از سنگ و ساروج ساخته شده و از آثار دوره ساسانیانست . ۲ - محراب مسجد کوچه میر تاریخ بنا عهد سلجوقیان . ۳ - مسجد جمعه تاریخ بنا ۷٠۴ ه.ق . ۴ - مقبره شیخ عبدالصمد در مسجد جامع تاریخ بنا ۷٠۷ ه.ق .۵ - کاروانسرای شاه عباسی از عهد صفویه ۶ -. مقبره عون بن علی از آثار صفویه و غیره . قصب. مرکزی بخش نطنز از شهرستان کاشان است و در ۳۲۶ هزار گزی تهران و ۷۱ هزار گزی مغرب اردستان واقع است .
جملاتی از کاربرد کلمه نطنز
سه‌شنبه ۱۷ تیر ۱۳۹۹، برخی از رسانه‌های نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، از حادثه نطنز به عنوان «حمله» نام برده و نوشته‌اند: شواهدی دربارهٔ «عمدی بودن» آن وجود دارد ولی «حمله هوایی به این مرکز تقریباً غیرممکن است». در این گزارش آمده است: سایت نطنز به وسیله تیربارهای پدافندی «تحت مراقبت دائمی» است و «سامانه‌های پدافندی ایران از جمله اس-۳۰۰ عمدتاً در دیگر نقاط کشور و نزدیک مرزها و مراکز حساس‌تر مستقر هستند» و به همین دلیل حمله هوایی به آن «تقریباً غیرممکن» است.
حادثهٔ ۱۴۰۰ نطنز، به حادثه‌ای خرابکارانه اشاره دارد که در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۴۰۰ در تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم نطنز رخ داد. این تأسیسات غنی‌سازی که بخشی از آن در عمق ۴۰–۵۰ متری زمین قرار دارد، یکی از تأسیسات هسته‌ای ایران است که تحت نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد. یک روز پس از اعلام راه‌اندازی دوباره «مرکز مونتاژ سانتریفیوژهای پیشرفته» نطنز، دولت ایران تأیید کرد که «حادثه‌ای در بخشی از شبکهٔ توزیع برق تأسیسات غنی‌سازی نطنز» رخ داده است. روز ۱۲ تیرماه سال ۱۳۹۹ نیز وقوع یک انفجار در تأسیسات نطنز، به تخریب گستردهٔ «مرکز مونتاژ سانتریفیوژ ایران» منجر شد. تا کنون کسی به‌طور رسمی عهده‌دار این عملیات خرابکارانه نشده است.
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران یک روز پس از «خرابکاری» در تأسیسات نطنز، ادعا کرد که در چند روز آینده بخش قابل توجهی از خرابکاری دشمن جبران خواهد شد. او افزود سیستم برق اضطراری سایت روز دوشنبه راه اندازی شده است او همچنین ادعا کرد غنی سازی در نطنز متوقف نشده و با قوت جلو می‌رود البته برخی ماشین‌هایی که از مدار خارج شده‌اند باید بازنگری شوند. این در حالی است که روزنامه نیویورک تایمز به نقل از دو منبع اطلاعاتی آمریکایی و اسرائیلی نوشت ایران برای بازگشت به نقطه‌ای که پیش از خرابکاری روز یکشنبه در آن قرار داشته است، دست‌کم ۹ ماه زمان نیاز دارد.
حمام تاج آّباد مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان نطنز، بخش مرکزی، دهستان کرکس، ابتدای روستای تاج‌آباد، در فاصله اندکی از اتوبان اصفهان به نطنز واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۲ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۰۱۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
تأسیسات هسته‌ای شهید احمدی روشن یا تأسیسات هسته‌ای نطنز، یکی از تاسیسات هسته‌ای مرتبط با برنامهٔ هسته‌ای ایران میباشد که به‌منظور غنی‌سازی اورانیوم در نزدیکی نطنز احداث شده‌است. تأسیسات زیرزمینی غنی‌سازی این مرکز، توسط سپری بتنی به ضخامت تقریبی ۷٫۶ متر محافظت میشود.
تحفه نطنز: تحفه نطنز در فرهنگ همگانی کنایه از نمونه‌ای کمیاب است که می‌تواند دربارهٔ هر شخص یا هر چیز گواه باشد، اما قریب به اتفاق سالخوردگان و بازگوکنندگان تاریخ و فرهنگ همگانی و ادبیات نطنز بر این باورند که تحفه نطنز گونه ای فراوردهٔ خشکبار است که از میوه‌ای به نام الگ (از خانواده هلو است که بسیار شیرین است و تنها در آبادی‌های نطنز به دست می‌آید) و مغز گردوی آسیاب شده و خاک قند پدید آمده‌است که در اصطلاح محلی به آن «جوزقند» می‌گویند و برخی به آن گرد دارچین و هل نیز می‌افزایند.
خالدآباد شهری در شهرستان نطنز در استان اصفهان در مرکز ایران است. این شهر در بخش امامزاده از توابع شهرستان نطنز قرار دارد.
جمال‌الدین موسوی یک مستند به نام مثلث ابهام درباره برنامه اتمی ایران ساخته است که تمرکز آن بر روی سه سایت هسته ای فردو، نطنز و اراک است. از این گزارش در مستند روزهای صفر ساخته الکس گیبنی کارگردان آمریکایی برنده جایزه اسکار استفاده شده است.
موسم گل آمدیم اندر نطنز بر بهشت از خرّمی می‌کرد طنز
قلعه مرکزی و تعدادی قلعه خشت و گلی، حسینیه خشت و آجری، گورستان، قنات میرآب و قنات کهن و قنوات دیگر، پاچنار، استخرجه، مسجد پاچنار که برخی در حال مرمت بدست اهالی و برخی نیاز به مرمت دارند.گفته میشود نخل حسینیه دستگرد بزرگترین نخل شهرستان نطنز میباشد.
این دهستان در غرب نطنز واقع شده است و راه دسترسی به آن از طریق جاده قدیم نطنز-کاشان میسر است.