مفهوم خدا

برخی از ادیان به ثنویت[یادداشت ۹] یا دوگانه‌باوری[یادداشت ۱۰] اعتقاد دارند: آنها گیتی را شامل دو اصل اساسی و معمولاً متضاد می‌دانند، مانند خیر و شر یا روح و ماده. تا آنجا که به مفهوم خدا و ضد خدا به جای دو خدا برخورد می‌شود، این نوع دین را می‌توان گونه ای دیگر از توحید دانست. مهم‌ترین مصداق ثنویت در یک دین، دین ایرانی زرتشتی است.

مفهوم: اگر محتوا پادشاه است، مفهوم خدا است! مثلاً ممکن است یک مطلب خیلی خوب ایجاد کنید ولی آن را در پلتفرم نامناسب قرار دهید؛ مثلاً ممکن است یک جمله جالب یا یک مطلب کوتاه داشته باشید و آن را در یک وبلاگ با هزاران مطلب قرار دهید. به احتمال زیاد این مطلب کوتاه در بین آن‌ها به چشم نخواهد آمد ولی اگر آن را در توییتر قرار دهید با استقبال بیشتری مواجه می‌شود زیرا توییتر بهترین پلتفرم برای اشتراک‌گذاری مطالب کوتاه، به خصوص متن‌های کوتاه می‌باشد.

بی‌خدایی، با تعریفی که دالامبر و دیدرو در آنسیکلوپدی می‌کنند «عقیده کسانی است که وجود خدا در جهان را رد می‌کنند. جهل ساده نسبت به خدا، بی‌خدایی تلقی نمی‌شود. برای اینکه کسی با صفت بد بی‌خدا خوانده شود بایستی در ابتدا مفهوم خدا را دانسته و سپس آن را رد کرده باشد.» در دوران روشنگری، بی‌خدایی باز و پذیرفتنی با پیشرفت تساهل دینی ممکن شد، ولی هنوز با ترغیب شدن فاصله بسیار داشت.

ایگتئیسم و ناشناخت‌گرایی الهیاتی به یکدیگر شباهت دارند، هرچند جایی که ایگتئیسم مدعی می‌شود که «تمام مواضع خداشناسی، بیش‌از حد در مورد مفهوم خدا فرض می‌گیرند»؛ ناشناخت‌گرایی الهیاتی مدعی می‌شود هرچه برچسب مفهوم خدا را بگیرد، مردود است.

به هیچ‌وجه معلوم نیست که بتوان با توسل به مفهوم خدا به‌طور طبیعی به این سیر قهقرایی خاتمه داد.

سون‌اونگسون پی اچ دی خود را در مورد خدا از دانشگاه لوند گرفت، وی پایان‌نامه پی اج دی اش را در مورد (بازگشت خدا: مطالعهٔ مفهوم خدا در فلسفه پست مدرن) در سال ۲۰۰۴ نوشت و از ۲۰۱۵ استاد کلاس الهیات علمی در دانشگاه لوند است. سون‌اونگسون برای کمک‌های مهم در آموزش عالی در سال ۲۰۱۵ جایزه کارین گیرو را از آکادمی سوئد دریافت کرد و در سپتامبر ۲۰۱۷ برای عضویت در آکادمی سوئد انتخاب شد و در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۷ جانشین تورگنی لیندگرن، داور نوبل ادبیات شد و کرسی شماره ۹ آکادمی را به دست آورد.

چرا تو خود مفهوم خدا را برای خودت انتخاب نمی‌کنی؟ این سخن تأثیر عمیقی در من کرد و کوه یخ هوشمندی مرا که سال‌های دراز در سایه آن زندگی کرده و لرزیده بودم آب کرد و من بالاخره قدم به زیر آفتاب گذاشتم." موضوع انتخاب یک نیروی برتر برای خود، بعدها در قدم دوم برنامه ۱۲ قدم جای گرفت و قرار گرفتن همین مفهوم در قدم دوم نشان می‌دهد که برنامه‌های ۱۲ قدمی به‌جای اینکه ماهیت مذهبی داشته باشند حالت روحانی دارند.

جینیان فولر[ر] می‌نویسد که مفهوم خدا یا ذات واحد در عصر ویدیک، نسبت به خدای موحدانه انتزاعی‌تر است، این ذات حقیقت پشت پدیده کائنات می‌باشد. آیات ویدیک این خدا را با «نامحدود، غیرقابل توصیف و اصل مطلق» وصف می‌کند، ازین‌رو خدای ویدیک چیزی از جنس پاننتئیسم است تا هینوتئیسم ساده.

بر اساس تعالیم بهاءالله جهان آفرینش یک خالق واحد دارد که درک ذات حقیقی آن برای ذهن انسانی غیرممکن است. منابع بهائی توضیح می‌دهند که درک انسان از مفهوم خدا هر قدر هم که وسیع و با برخورداری از تخیل قوی باشد، همیشه دچار محدودیت‌های ذهن انسان خواهد بود.منابع بهائی خدا را نامحدود، مقتدر، دانا، بخشنده و توانا توصیف می‌کنند و بهائیان معتقدند اگر چه ممکن است افراد تصورات مختلف از خدا داشته باشند و به زبان‌های مختلف دعا کنند یا ادیان اسامی مختلفی برای اشاره به خدا به کار برند، اما همه این موارد به یک حقیقت و خالق واحد اشاره می‌کنند.

در دین‌های یکتاپرست جهان، مفهوم خدا به یک وجود برتر که آفریننده جهان هستی دانسته می‌شود، اطلاق می‌گردد. از جمله دین‌های یکتاپرست می‌توان دین‌های ابراهیمی (مسیحیت، یهودیت و اسلام) را نام برد. در این دسته از ادیان صفات گوناگونی به موجودیت خدا نسبت داده می‌شود، از جمله خشم، مهربانی، جاودانگی، آمرزندگی، فرزانگی و غیره. این بینش مذهبی بر این باور است که خداوند موجود برتر و بی‌نیازی‌ست که جهان و انسان را آفریده است.