معنی کلمه معبد چغازنبیل در دانشنامه اسلامی
اونتاش ناپیراشا یا اونتاش گال، پادشاه عیلامی، در اوایل قرن سیزدهم پیش از میلاد بر کرانه غربی رود دز و بر پشته ای در نزدیکی شوش، شهری مقدّس بناکرد.
او این شهر را ــکه عیلامیان به آن اونتاش ناپیراشا و آشوریان به آن دور اونتاش، به معنای شهر اونتاش، می گفتندــ به خدای شهر شوش، اینشوشیناک، تقدیم کرد و برای نکوداشت وی و دیگر ایزدان عیلامی، معابدی در آن ساخت.
به نوشته گیرشمن، این شهر پس از مرگ اونتاش گال در ۱۲۴۵ق م، شکوه خود را از دست داد و در حدود ۶۴۰ق م با لشکرکشی آشور بانیپال، پادشاه آشور، ویران گردید.
براساس آثار به دست آمده و طبق نظر گیرشمن، قسمت تحتانی زیگورات در عصر هخامنشیان سالم بوده، در دوره پارتیان شبانان کوچ نشین آن را اشغال کرده و از دوره اسلامی نیز تنها قطعه ای سفالی و دستبندی شیشه ای در حصار بیرونی به دست آمده است.
این معبد ـ شهر بعدها به چغازنبیل (در گویش محلی به معنای تپه ای شبیه زنبیل وارونه) شهرت یافته است.
بررسی معبد توسط باستان شناسان
محوطه چغازنبیل را ژاک دومورگان در ۱۳۰۷/۱۸۹۰ و براون، خلبان نیوزلندی، که در ۱۳۱۴ش/ ۱۹۳۵ در خوزستان به دنبال نفت بود، شناسایی کردند.
در ادامه رولان دومِکنِم، باستان شناس فرانسوی، و همکارانش از محل آثار دیدن کردند و به بررسی سطحی آن پرداختند.
پس از آن، هیئتی فرانسوی به سرپرستی رومن گیرشمن از ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۱ش/ ۱۹۵۱ـ۱۹۶۲، و چندی به سرپرستی دومِکنِم در ۱۳۳۲ش/ ۱۹۵۳، اقدام به بررسی کرد.
معبدـ شهر چغازنبیل در ۶ بهمن ۱۳۴۸ به ثبت آثار ملی ایران (ش۸۹۵) و در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۵۸ به ثبت جهانی یونسکو (ش ۱۱۳) رسید.
خصوصیات معبد
به نوشته گیرشمن، شهر و تمام بناهای آن، در محوطه ای به طول تقریبی۳۰۰‘ ۱ متر و عرض تقریبی ۱۰۰۰ متر، از خاک محل و با سه نوع خشت ساخته شده است: خشت خام، آجر، و خشتی که با خشت پخته کوبیده یا شکسته مخلوط شده است.
بیش از پنج هزار آجر معبد، کتیبه دار است که متن آن ها بیش تر نفرین بر ویران کنندگان بناست.
ملاط به کار رفته در سازه ها، گل و قیر معدنی و گچ بوده و از سنگ برای اتصال درها به دیوارها، پاشنه درها و جا کلونی برای قفل کردن درها و گاه برای جلوگیری از فرسایش آبی، و نیز به عنوان روکار آجرها استفاده شده است.
از ساروج برای پوشش ضدرطوبت اتاقها استفاده شده است.
← حصارهای معبد
...