مصطفی کمال پاشا

افغانستان و پاکستان نیز بنا بر ناچاری، بین خطوط عربی و فارسی، خط فارسی را برگزیدند. دلیل این امر آن بود که فارسی چند حرف جدید و پرکاربرد به خط عربی اضافه کرده بود. بدین گونه خط فارسی در کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان و تاجیکستان به‌عنوان خط رسمی انتخاب شد. در پی تغییر خط در تاجیکستان از سال ۱۳۰۷ (۱۹۲۸ میلادی) به لاتین و بعد خط سیریلیک، خط فارسی در این کشور کنار گذاشته شد. همچنین پس از شکست‌های امپراطوری بیزانس از عرب‌های مسلمان در زمان صدر اسلام، خط‌های باستانی در زیرمجموعه‌های آن امپراطوری نابود و خط عربی جایگزین شده بود. یکی از آن زیرمجموعه‌ها کشور کنونی ترکیه بود که سرانجام در سدهٔ بیستم میلادی مصطفی کمال پاشا دستور داد خط عربی را به خط الفبای ترکی لاتین تغییر دهند.

امپراتوری عثمانی در جنگ اول جهانی از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش قرار گرفت. مصطفی کمال پاشا به دلیل سازماندهی مقاومت ملی علیه دول خارجی قهرمان ملی ترکیه گردید و توانست جمهوری ترکیه را در سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) بر پایهٔ اصل جدایی دین از سیاست بنا کند و ملقب به آتاترک شد. وی خط لاتین را برای نوشتن زبان ترکی مرسوم کرد و اقدامات بسیاری را برای صنعتی و غربی شدن ترکیه انجام داد و دوره نوینی را در ترکیه به وجود آورد. او نظام جمهوری ترکیه را به صورت یک جمهوری مجلس محور (پارلمانی) تأسیس کرد و با ایجاد مجلس بزرگ میهنی ترکیه، دولت را در برابر مجلس میهنی مسئول ساخت. آتاترک مؤسس و رهبر حزب خلق جمهوری‌خواه ترکیه بود و به مدت پانزده سال و به صورت مادام العمر ریاست جمهوری ترکیه را بر عهده داشت.

البته نظر علما به این خاطر منقی بود که معتقد بودند این جمهوری خواهی دسیسه انگلیسی ها است زیرا با این اندیشه میخواهند جدایی دین از سیاست را رقم زنند.چراکه اندیشه جمهوری خواهی را رضا خان برای اولین بار در ترکیه دید که مصطفی کمال پاشا به تازگی رییس جمهور ترکیه شد و فرایند های سکولاریستی در ترکیه به وقوع پیوست.

امپراتوری عثمانی در جنگ اول جهانی از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش واقع شد. مصطفی کمال پاشا به دلیل سازماندهی مقاومت ملی علیه دول خارجی قهرمان ملی ترکیه گردید و توانست جمهوری ترکیه را در سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا کند و ملقب به آتاترک شد. وی خط لاتین را برای نوشتن زبان ترکی مرسوم کرد و اقدامات بسیاری را برای صنعتی و غربی شدن ترکیه انجام داد و دوره نوینی را در ترکیه به وجود آورد. او نظام جمهوری ترکیه را به صورت یک جمهوری مجلس محور (پارلمانی) تأسیس کرد و با ایجاد مجلس بزرگ میهنی ترکیه، دولت را در برابر مجلس میهنی مسئول ساخت. آتاترک مؤسس و رهبر حزب خلق جمهوری‌خواه ترکیه بود و به مدت پانزده سال و به صورت مادام العمر ریاست جمهوری ترکیه را برعهده داشت.

پس از فرمان مصطفی کمال پاشا که در نیروهای شورای بزرگ ملی ترکیه صادر شد بخشی اصلی از اردوی ترکیه شروع به حرکت به سمت ازمیر و بخش ثانویه قوا شروع به حرکت از اسکی‌شهر به طرف بورسا کرد. ۷ سپتامبر آیدین گرمنجیک و کوش‌آداسی و تحت کنترل ترک‌ها درآمد. دو روز بعد اردک را ترک کردند. رئیس ستاد نیروهای انگلیس از عملیات نظامی ترکیه ابراز تحسین کرد.

سقوط خلافت عثمانی به دلیل فرسایش آهسته قدرت در رابطه با اروپای غربی و به دلیل پایان یافتن دولت عثمانی در نتیجه تجزیه امپراتوری عثمانی با دستور جامعه ملل اتفاق افتاد. عبدالمجید دوم، آخرین خلیفه عثمانی، برای چند سال پس از تقسیم، سمت خلیفه خود را داشت، اما با اصلاحات سکولار مصطفی کمال پاشا و متعاقب آن تبعید خانواده سلطنتی عثمان اوغلو از ترکیه در سال ۱۹۲۴، مقام خلیفه لغو شد. مصطفی کمال پاشا خلافت را به احمد شریف السنوسی پیشنهاد کرد، مشروط بر اینکه او در خارج از ترکیه اقامت کند. سنوسی این پیشنهاد را رد و حمایت خود را از عبدالمجید دوم تأیید کرد.

امپراتوری عثمانی در جنگ اول جهانی مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش از جمله یونان که همسایه ترکیه بود واقع شد و از هم پاشید. مصطفی کمال پاشا به دلیل سازماندهی مقاومت ملی علیه دول خارجی قهرمان ملی ترکیه گردید و توانست جمهوری ترکیه را در سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا کند و ملقب به آتاترک شد. وی خط لاتین را در عرض سه ماه برای نوشتن زبان ترکی مرسوم کرد و اقدامات بسیاری را برای صنعتی و غربی شدن ترکیه انجام داد و دوره نوینی را در ترکیه به وجود آورد.