مزدقان

دیگر از ارباب مناصب این قوم احمدخان نایب است که در همین سال از موقف جلال همایون مأمور تفلیس بود و خدمت نیکو نمود و افواج بسیار از پیاده و سوار در خیل جنود مسعود دارند که بعضی داخل جیش عراقند و اکثر حافظ ثغر آذربایجان و اکنون ایل والوس ایشان را در دو جا ربع و مقام است یکی ناحیه مزدقان که نزدیک دارالخلافه طهران است و دیگری در نواحی مراغه که از ملک آذربایجان است.

رود مزلقان یا مزدقان (مزدقان چای) در بخش نوبران ساوه قرار دارد و از ریزابه‌های قره چای به شمار می‌آید. این رودخانه از غرب به شرق جریان دارد. میانگین آبدهی سالانه آن ۹۰ میلیون مترمکعب است.

حمدالله مستوفی در مورد ساوه این‌گونه نوشته:در اول در آن زمین بحریه (دریاچه) بوده و در شب ولادت رسول اکرم آب آن به زمین فرو شد و آن از مشروبات بوده است و بر آن زمین شهری ساختند. بانی آن معلوم نیست و در حمله مغول‌ها باروی آن دچار خرابی شد و خواجه ظهیرالدین علی بن ملک شرف‌الدین ساوجی آن را عمارت نمود. هوایش به گرمی مایل است و آبش از رودخانه مزدقان و قنوات مشروب می‌شود.

راه ابریشم پس از گذشتن از ری، تاکستان، ساوه، کبودرآهنگ مزدقان (جرفادقان)، همدان، و گردنهٔ اسدآباد، کنگاور، صحنه، بیستون، فرمیس (کرمانشاه)، مازورستان، حلوان، قصر شیرین، جلولاء، دسکره الملک (دستگرد ساسانی) و نهروان وارد بغداد می‌شده است و در کرانه رود فرات ادامه می‌یافت و به حدیثه می‌رسید و سپس در ساحل دریای مدیترانه به شهر انکاکیه می‌انجامید که آخرین منزل راه زمینی بود. از حدود ۱۴ سده پیش، در زمان امپراتور خاندان هان در شرق چین، یک مسیر دریایی که البته به‌طور رسمی بخشی از جادهٔ ابریشم نبوده است، نیز مورد کاربرد قرار گرفت.

شاخه غربی که از کوه‌های الوند همدان سرچشمه گرفته این رودخانه در انتهای بخش چرّا با رودخانه چرّا یکی شده و به طرف ساوه جریان پیدا می‌کند، در شهرستان فامنین رود قوری چای و کاهو چای را دریافت نموده و از روستای قره چای فامنین عبور می‌کند و سپس در ساوه نیز دو رود کوچک به نام‌های «سامان» و «یاتان» بهم پیوسته به نام رود مزلقان یا مزدقان وارد قره‌چای می‌شود.