پناهنده شدن

علاوه بر ایرانیان دسته‌هایی از یهودیان نیز بودند که ظاهراً بعد از اسارت بزرگ بابل در این ناحیه ساکن بودند و برای خود مدارسی ساخته بودند و رییسی داشتند. همچنین گروهی از بت‌پرستان که شاید اکثریت اهل حیره را تشکیل می‌دادند در آن‌جا ساکن بودند. از سوی دیگر گروه بیشماری از اهل حیره به آیین مسیحیت گرویده بودند که به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شدند و هر دسته از یکی از مذاعب نصاری پیروی می‌کردند. در این میان نسطوریان بزرگترین جمعیت مسیحی را تشکیل می‌دادند. دلیل آن نیز پناهنده شدن گروهی از ایشان به دربار ایران و حمایت ساسانیان از آیین آنان بوده‌است.

چهار سال پس از مرگ آقامحمدخان (سال ۱۲۱۵ ه‍.ق) گئورگی حاکم گرجستان دوباره رسماً تحت‌الحمایگی روس‌ها را پذیرفت. برادر گئورگی، الکساندر چون مخالف الحاق گرجستان به روسیه بود به دربار ایران پناهنده شد. تزار روسیه این امر را بهانه قرار داده فرمانده خود پاول سیسیانوف را مأمور تصرف قفقاز کرد. سیسیانوف به تفلیس حمله کرد و آن شهر را تصرف کرد. در این زمان گئورگی‌خان مُرد و تهمورث یکی از فرزندان او به دربار ایران پناهنده شد و شاه ایران را به جنگ با روس‌ها تشویق کرد. فتحعلی‌شاه که از الحاق گرجستان به روسیه ناراحت بود پناهنده شدن شاهزادگان گرجستانی به دربار ایران را بهانه کرد و فرمان حمله به گرجستان را صادر کرد.

اما خیرالدین پاشا تونسی به علت اینکه ترک نبود، -وی در خانه فرماندار تونس و با زبان عربی بزرگ شد- بدنام شد. به طوری که شایع شد پاشا وقتی از جلسه های دربار که به زبان ترکی اداره می شد، برمی گردد در کالسکه اش، چیزهایی به عربی می نویسد و بعد به زبان فرانسوی به منشی فرانسویش تقریر می کند. عاقبت سلطان عبدالحمید او را از وزیر اعظمی عزل نمود و پاشا به اجبار تا آخر عمر در استانبول ماند. _از نظر دیپلماتیک، پناهنده شدن یک وزیر معزول به فرانسه، پسندیده نبود._ او تابستان ها را در ویلایش در قوروچشمه در کنار بوسفور و زمستان ها را به صورت نیمه زندانی در عمارتش به سر می برد؛ در این مدت یا برای سلطان گزارش تهیه می کرد، یا خاطراتش را به فرانسوی می نوشت.

انگلیسی‌ها از دریا با توپ‌های دورزن، مواضع مجاهدین را زیر آتش قرار دادند. تنگستانی و دشتی‌ها ناچار دست به عقب‌نشینی تاکتیکی زده و به مناطق اطراف دلوار پناه بردند. با فرارسیدن شب، نیروهای تنگستانی و دشتی دست به شبیخون علیه انگلیسی‌ها زدند و تلفات به آنان وارد آوردند؛ و انگلیسی‌ها با بر جای گذاشتن ده‌ها نفر کشته و زخمی مجبور به عقب‌نشینی از دلوار و پناهنده شدن به ناوهای مستقر در خلیج فارس شدند.

مهم‌ترین سند در خصوص ارتباط تیمورتاش با روس‌ها به کتاب خاطرات جاسوس نامدار روسیه ژرژ آقابکوف مربوط می‌شود که پس از پناهنده شدن به غرب نام و مشخصات بسیاری از رابطان و جاسوسان روسیه را منتشر کرد و باعث دستگیری و اعدام افراد زیادی شد. در این خاطرات اشاره شده که روسیه جزئیات مذاکرات دولت‌های ایران و انگلستان را توسط سفیر روسیه در تهران که ملاقات دوستانه ای با تیمورتاش وزیر دربار وقت داشته است دریافت کرده.

پدرش محمدعلی خان وکیل‌الدوله از مالکان بزرگ فارس و اصالتاً مازندرانی بود. نسبش به محمدرضا خان مازندرانی می‌رسید که در زمان شاه تهماسب صفوی پس از پناهنده شدن همایون پادشاه هند به ایران، به امر شاه مأمور کمک به او شد و با او به هند رفت و در برابر کمکی که به همایون کرده بود، ثروت و مکنت فراوانی به دست آورد و عنوان نواب گرفت.

بکجه در سال ۶۶۰ توسط اتحاد تانگ و شیلا سقوط کرد. یون گه‌سومون حملات بزرگ پیونگ‌یانگ در سال ۶۶۱ و نبرد رودخانه ساسو در سال ۶۶۲ را دفع نمود اما این باعث شد تا شیلا و تانگ در متمرکز کردن تهاجماتشان علیه گوگوریو آزادانه تر رفتار کنند. در سال ۶۶۳ جنبش احیای بکجه با پناهنده شدن رهبر آن بویو پونگ به گوگوریو به اتمام رسید.

به سال ۱۲۱۵ ه‍.ق گئورگی حاکم گرجستان رسماً تحت‌الحمایگی روس‌ها را پذیرفت. برادر گئورگی، الکساندر چون مخالف پیوستن گرجستان به روسیه بود به دربار ایران پناهنده شد. تزار روس این امر را بهانه قرار داده فرمانده خود پاول سیسیانوف را مأمور تصرف قفقاز کرد. سیسیانوف به تفلیس حمله کرد و آن شهر را تصرف کرد. در این زمان گئورگی خان مرد و یکی از فرزندان او تهمورث به دربار ایران پناهنده شد و شاه ایران را به جنگ با روس‌ها تشویق کرد. فتحعلی‌شاه که از الحاق گرجستان به روسیه ناراحت بود پناهنده شدن شاهزادگان گرجستانی به دربار ایران را بهانه کرد و فرمان حمله به گرجستان را صادر کرد.

در سال ۱۳۵۱، علی حاتمی فیلم ستارخان را ساخت، اما پس از شروع اکران، با حاشیه‌هایی همراه شد و از ادامهٔ اکران آن جلوگیری به عمل آمد. نقاط مهم تاریخی مربوط به محاصرهٔ تبریز، مانند خلع سلاح مجاهدان یا شکست مشروطه‌خواهان در تبریز و پناهنده شدن ستارخان به سفارت عثمانی در این فیلم منعکس شده بود. این فیلم بیش از آن که راوی صِرف رویدادهای تاریخی باشد، به روابط اجتماعی و طبقاتی آن دوران نگاهی انتقادی افکنده است. همچنین مجموعهٔ تلویزیونی ستارخان با کارگردانی محمدرضا ورزی در بهمن ۱۳۹۶ به نمایش درآمد. این مجموعهٔ ده‌قسمتی به روایت سال‌های پایانی زندگی ستارخان پرداخته است.

تحصن به معنی پناهنده شدن است و عموماً برای مقاصد سیاسی یا فرار از حاکمان ستمگر انجام می‌شود و معادل بست‌نشینی است.