هشام بن محمد کلبی
معنی کلمه هشام بن محمد کلبی در دانشنامه اسلامی
هشام بن محمد بن سائب بن بشر بن عمرو کلبی در شمار بزرگترین مورخان دوره اسلامی است. پدر وی محمد بن سائب بن بشر کلبی (م ۱۴۶) نیز از عالمان بنام زمان خویش بوده و فرزند، از میراث علمی پدر فراوان بهره برده است. ابن سعد نوشته است که جد وی بشر بن عمرو و فرزندانش سائب و عبید و عبدالرحمان در جنگ جمل در کنار علی (علیه السّلام) می جنگیدند.
طعن دشمنان
وی و پدر به دلیل آن که از سلک اصحاب حدیث بیرون بوده و روشهای تاریخی داشته اند، و نیز به دلیل گرایشهای شیعی، مورد طعن فراوان قرار گرفته اند. محمد را در شمار سباییها که نام دیگر روافض بوده یاد کرده اند. (شاید به طنز از وی نقل شده که گفت: زمانی جبرئیل در حال وحی به پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) بود و علی در کنارش، پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای کاری رفت و جبرئیل به علی (علیه السّلام) وحی نکرد. )
دانش محمد بن سائب
دانش محمد به قدری بوده که عباد بن صهیب که اوائل نمی خواست از وی نقل کند، بعدها مجبور شد با واسطه از وی روایت کند. نهایت آن که در دانش تفسیر که گفته شده مانند نداشت چهره های موثق سنی از وی روایت کرده اند، اما در حدیث به وی اعتماد نکرده اند. ابن ندیم نوشته است که محمد بن سائب (م ۱۴۶) از عالمان کوفه بوده و در تفسیر و اخبار و ایام الناس، تخصص داشته، وی تفسیری نیز نوشته است. طبری با اشاره به شرکت او در قیام ابن اشعث، او را متجرد در تفسیر، اخبار و احادیث عرب دانسته است. ابن اسحاق با تعبیر حدثنا ابونصر از وی روایت نقل کرده است. سمعانی می گوید: او کنیه محمد بن سائب را آورده تا شناخته نشود!
مذهب هشام
...
جملاتی از کاربرد کلمه هشام بن محمد کلبی
یکی از منابع مهم وی برای تحریر این دوره از تاریخ ایران که بخش مهمی محسوب می‌شود نوشته‌های هشام بن محمد کلبی بوده‌است. از دیگر منابع او می‌توان خدای‌نامه‌ها را نام برد. او برای ذکر تاریخ آفرینش تنها به منابع یهودی و مسیحی بسنده نکرده و از منابع ایرانی نیز بهره برده‌است