نَصرالله مُنشی (غزنه ح ۵۱۰ـ۵۷۰ق) ادیب و مترجم ایرانی. از اوان جوانی با برخی فضلای زادگاهش نشست و برخاست داشته و از حمایت بهرام شاه غزنوی برخوردار بوده است. به سبب برخورداری از دانش فراوان و زبردستی در نگارش، نخست دبیر دربار خسروشاه و سپس وزیر خسروملک غزنوی شد؛ اما به سعایت حاسدان، شاه بهرام بر او خشم گرفت و به زندانش افکند. ماندگارترین اثر وی ترجمۀ کلیله و دمنه (پاریس، ۱۸۱۶) از عربی به فارسی است که آن را به نام بهرام شاه غزنوی نوشت. این ترجمه در شیوۀ نثر مصنوع، نمونۀ برجستۀ بلاغت، شیوایی و استواری است. نصرالله منشی در شعر نیز دستی داشته است.
معنی کلمه نصرالله منشی در دانشنامه اسلامی
[ویکی نور] «ابوالمعالی نصرالله بن محمد بن عبدالحمید منشی»، از نویسندگان معروف قرن 6 هجری و از منشیان دربار غزنوی بود. وی ملقب به حمیدالدین بوده و اهل شیراز یا از مردم غزنین بود که در زمان یمین الدوله بهرامشاه غزنوی می زیست و نزد این پادشاه تقرب داشت. در زمان خسروشاه (559-552ق) به سمت دبیری رسید و در دربار همین سلسله تا وزارت پیش رفت. از جمله استادان وی می توان به قاضی محمد بن عبدالحمید اسحاق، برهان الدین عبدالرشید نصر، صاعد میمنی، ابوالحامد غزنوی، عبدالرحمان بستی و محمد سیفی اشاره کرد. ابوالمعالی علاوه بر مهارتی که در ترسل و نثر داشت، در نظم فارسی نیز سرآمد بود. وی به زبان عربی نیز اشعاری سروده است. از شعرای بزرگ که ابوالمعالی را در اشعار خود ستوده و مدح گفته اند، می توان به سید حسن غزنوی که از بزرگان شعرا و ادباء روزگار بهرام شاه غزنوی است، اشاره کرد. به آورده عوفی در «لباب الالباب»، او در اثر سعایت بدخواهان در زمان خسرو ملک (583-559ق) به زندان افتاد و سرانجام در آنجا به قتل رسید. در مورد نام وی بین تذکره ها اختلافاتی وجود دارد. از جمله آثار وی عبارتند از: کلیله و دمنه بهرام شاهی که ترجمه کلیله و دمنه عربی ابن مقفع است و به امر بهرام شاه غزنوی (552-511ق) در حدود (539-536ق) به فارسی برگردانده شده است؛ دیوان شعر. پایگاه اطلاع رسانی آفتاب. ترجمه کلیله و دمنه / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم کلیله و دمنه (امیر کبیر) / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم کلیله و دمنه (بوستان کتاب) / نوع اثر: کتاب / نقش: مترجم
جملاتی از کاربرد کلمه نصرالله منشی
نثر فارسی به چهار دسته مرسل (ساده)، مسجع (آهنگین)، مصنوع (متکلف) و محاوره‌ای (گفتاری) تقسیم می‌شود. چهارمقاله اثر نظامی عروضی سمرقندی و جوامع الحکایات و لوامع الروایات اثر محمد عوفی از پرآوازه‌ترین نثرهای فارسی هستند. قابوس‌نامه اثر عنصرالمعالی کیکاووس زیاری، سیاست‌نامه اثر خواجه نظام‌الملک طوسی و کلیله و دمنه اثر نصرالله منشی نیز از دیگر نثرهای شناخته‌شده فارسی هستند.
۲- نسخهٔ علی بن محمد نظام تبریزی: ترجمه‌ای از این اثر به زبان فارسی در ۸۰۱ق، به قلم نظام‌الدین شامی (نظام‌الدین تبریزی) با عنوان «بلوهر و بیوذسف» برای سلطان احمد جلایر به دست داده شد که به‌شیوهٔ کلیله و دمنهٔ نصرالله منشی و سندبادنامهٔ ظهیری، آمیخته به امثال و اشعار عربی و فارسی است. به گفتهٔ نظام‌الدین، پیش‌تر شخصی به نام سراج‌الدین محمد غزنوی این کتاب را به فارسی درآورده بود و چون در کار او تکلف و اطناب بود، او آن را بار دیگر تحریر و تلخیص کرد.
سبک نگارش این کتاب هرچند که تا اندازه‌ای زیر تأثیر ترجمهٔ متن عربی است که خواه‌ناخواه در اسلوب فارسی تأثیرگذار بوده‌است اما برگرداننده کوشش کرده‌است که به جای واژگان عربی از واژه‌های فارسی بهره جوید و اسلوب فارسی را از دست ندهد. به همین خاطر، این کتاب از کتاب‌های تاریخ بیهقی و کلیله و دمنه نصرالله منشی فارسی‌تر ولی از مقدمهٔ شاهنامه ابومنصوری عربی‌تر است.