مولانا

شمس تبریزی از گفتار و رفتار مریدان رنجید و در روز پنجشنبه ۲۱ شوال ۶۴۳ قمری (۱۲۴۶ م) هنگامی‌که مولانا ۳۹ سال داشت، از قونیه به دمشق کوچید.

بنابر آنچه گفته شد مهاجرت بهاء از بلخ در گیراگیر هجوم مغول به مملکت خوارزمشاه یعنی حدود سال ۶۱۶ بوده‌است، که یک سال بعد بلخ به دست مغولان افتاد؛ و ورود بهاء به قونیه را ۶۱۷ ذکر کرده‌اند. سلطان علاءالدین، از بهاء کرامت‌ها دیده و از وعظ او حیران شده بود و پیوسته با خواص و نزدیکان خویش مولانا را می‌ستود و می‌گفت که بهاء به حقیقت ولی خداست.

که مرا از حضور مولانا که چو او نیست هادی و دانا

از جملات خدمات ماندگار مرحوم مولانا حامد دامنی پیشنهاد و پیگیری سهمیه ورودی کنکور برای دانش آموزان مناطق محروم برای اولین بار در مجلس، احداث سیمان خاش به عنوان تنها صنعت ماندگار استان سیستان و بلوچستان که اولین کارخانهٔ دارای پاسگاه اختصاصی در کل کشور، تأمین اعتبار سد پیشین و…

او همان لحظه نزد مولانا آمد و گفت این حکایت را

پاسخ مولانا و جمله بزرگان ایرانیان این است؛ که جبر و اختیار هیچ‌یک حقیقت حال ما نیست

تاج‌الدین حسن متکلم نیشابوری شناخته شده به حسنِ مُتِکَلِّم و مولانا حسن ادیب، صوفی و شاعر سده هشتم قمری بوده است. او از شاعران معروف خاندان کرت بود و مدیح سرای ملک غیاث الدین (۷۰۷-۷۲۹ق) به شمار می‌رفته‌است. تقی‌الدین کاشانی، (۹۴۶ـ ۱۰۱۶ ه‍. ق)؛ از ادیبان عصر صفوی، از وی به صورت تحسین آمیزی یاد می‌کند. او در قالب غزل، قصیده و رباعی شعر سروده‌است.

در زمان غیبت مولوی، برهان الدین کهنسال به قونیه نزد خانواده وی می‌رفت و خود را در برابر تربیت فرزندان مولانا هم موظف می‌دانست.

شمس تبریزی در حدود سال ۶۴۲ قمری (۱۲۴۴ م) به مولانا پیوست و چنان او را شیفته کرد، که درس و وعظ را کنار گذاشت و به شعر و ترانه و دف و سماع مشغول شد و از آن زمان طبعش در شعر و شاعری شکوفا گردید و اشعار پرشور عرفانی سرود. کسی نمی‌داند شمس تبریزی به مولانا چه گفت و چه آموخت که این‌گونه دگرگونش کرد؛ اما واضح است که شمس تبریزی عالم و جهاندیده بود و برخی به خطا گمان کرده‌اند که او از حیث دانش و فن بی‌بهره بوده است که نوشته‌های او بهترین گواه بر دانش گسترده‌اش در ادبیات، لغت، تفسیر قرآن و عرفان است.

اجراهای متعدد به همراه گروه سروش مولانا به سرپرستی استاد خشتی نژاد از سال ٩٢ درتهران از قبیل ：تالار , ایوان شمس (تالار حرکت ) , ارسباران , تالار اندیشه و ...داشت .

همین بذرهای اولیهٔ سخنان روحانی و عرفانی است که سنایی پراکنده کرد و عطار و مولانا و سعدی و حافظ و جز آنان، در طول بیشتر از سه قرن، آن‌ها را به اوج پرمعنایی رسانیدند.

کدامین خلوت از عمامه بهتر ای ریاپیشه که مولانا عزیز از گوشهٔ دستار می‌گردد

تا به دور چشم مست یار بفروشد به می بر در میخانه مولانا کتاب آورده است

چون حزین شد ز هجر مولانا گشت معرض ز جمله آن دانا

مولانا از غیبت شمس تبریزی ناآرام شد. مریدان که دیدند رفتن شمس تبریزی نیز مولانا را متوجه آنان نساخت با پشیمانی از مولانا پوزش‌ها خواستند.