مرکب تام

معنی کلمه مرکب تام در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] مرکب تام، به معنای لفظ دارای نسبت حکمیه است.
لفظ مرکب به مرکب تام و مرکب ناقص تقسیم می شود.
توضیح اصطلاح
مرکب تام لفظی است که برآن سکوت روا باشد (ما یصح للمتکلم السکوت علیه)، یعنی گوینده مطلب را کامل بیان کرده و حق سکوت دارد و چیزی از مطلب باقی نمانده تا شنونده در انتظار شنیدنش باشد و اگر به همین مقدار اکتفا شود نیز مطلب مفیدی دستگیر او می گردد؛ مانند: محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) رسول خدا است، نماز بخوان، ای کاش مهدی (عجّل الله فرجه الشریف) بیاید. مرکب تام به مرکب تام انشایی و خبری تقسیم می شود.بر اساس این تعریف از مرکب تام، مرکب ناقص لفظی است که معنایش تمام نباشد و شنونده را در انتظار شنیدن بقیه مطلب می گذارد و سکوت بر آن برای گوینده روا نباشد، مثل: کتاب زید، سیب سرخ، لاانسان، فی الدار و اگر حسین بیاید. مرکب ناقص به مرکب ناقص تقییدی و غیر تقییدی تقسیم می شود.
اقسام مرکب تام
مرکب تام بر دو قسم است: انشایی و خبری. مرکب تام خبری، همان «قضیه» است. و مرکب تام انشایی آن است که به گفتن لفظ، امری انشاء و ایجاد گردد و به همین جهت احتمال صدق و کذب، یعنی مطابقت و عدم مطابقت با واقع، در آن راه ندارد، زیرا اداء لفظ عین ایجاد واقع و حقیقت است. اقسام لفظ مرکب تام انشایی عبارت است از: امر، نهی، التماس، سوال، نداء، استفهام، قسم، تمنّی، ترجّی.
دیدگاه ابن سینا
...

جملاتی از کاربرد کلمه مرکب تام

متکلمی که خلعت اعجاز کلام معجز طراز قرآن را به ما نفی (و ما هو بقول شاعر) از آلایش تهمت شعر مطهر ساخته و علم بلاغت موردش را حضیض تدنس بل هو شاعر به اوج تقدس (وما علمناه الشعرو ماینبغی له) افراخته و با این همه نخستین مرکب تام را ار آن کلام رفیع الشان بلکه از هر سوره ای از آن در قالب شعر ریخته و بر هیئت نظم انگیخته تا ایمایی باشد به آنکه نفی این معنی به اثبات آن صورت راست که شعر فی حد ذاته امری مذموم است و شاعر به سبب ایراد کلوم منظوم معاتب و ملوم بلکه بنابر آن است که قاصران نظم قرآن را مستند به سلیقه شعر ندارند و معاندان متصدی تحدی به آن را -صلی الله علیه و سلم- از زمره شعرا نشمارید و این واضح‌ترین دلیل است بر رفعت مقام شعر و شعرا و علو منزلت سحرآفرینان شعرآرا.