قایی
معنی کلمه قایی در لغت نامه دهخدا

قایی

معنی کلمه قایی در لغت نامه دهخدا

قایی. ( اِخ ) نام قوم. ( آنندراج ). رجوع به قای شود.

معنی کلمه قایی در فرهنگ فارسی

نام قوم

معنی کلمه قایی در دانشنامه عمومی

قبیله کای یا قایی ( ترکی استانبولی: Kayı boyu ) یکی از قبایل بیست و چهارگانه ترک ها است. قایی فرزند ارشد «گون خان»، و گون خان فرزند ارشد اوغوزخان بود. امپراتوری عثمانی توسط روسای این قبیله بنیانگذاری شده است. کای به معنی محکم و طوفان بوده و نام پرندهٔ آنها شونقار ( سنقر ) بوده است.
ابوالغازی بهادر در کتاب شجره تراکمه و رشیدالدین فضل الله همدانی در کتاب جامع التواریخ از قایی به عنوان یکی از قبایل بیست و چهارگانه ترکان اوغوز، نام برده اند. نام این قبیله به معنای "قدرتمند" است.
نیاکان عثمان اول، بنیانگذار سلسله عثمانی، از اعضای قبیله قایی بودند که همراه سایر عشایر ترکمان وارد آناتولی شدند. این قبایل ترکمان آسیای میانه، در اواسط قرن یازدهم خود را به عنوان امپراتوری سلجوقی در ایران و خاورمیانه تثبیت کردند و پس از نبرد ملازگرد با شکست امپراتوری بیزانس و تحت فشار قرار دادن آنها در طول قرن دوازدهم، تقریبا سراسر آناتولی را فتح کردند. غازی ها علیه امپراتوری روم شرقی و سپس مغول ها پس از استقرار امپراتوری ایلخانان در ایران و بین النهرین که در نیمه قرن سیزدهم به آناتولی حمله کرده بودند جنگیدند. با تضعیف سلجوقیان روم، بیگ نشین های مستقل آناتولیایی - که یکی از آنها تحت رهبری عثمان یکم بود - در آناتولی ظهور کردند.

جملاتی از کاربرد کلمه قایی

ترک‌های ساکن منطقه آسیای صغیر که با تشکیل حکومت سلجوقی در ایران و بخش‌های عظیمی از خاورمیانه راه برای مهاجرت هر چه بیشتر آن‌ها از منطقه آسیای مرکزی به این منطقه یعنی مناطق آزاد شده از دست امپراتوری بیزانس فراهم شده بود به نبرد با این امپراتوری و سرپیچی از دستورهای حکومت سلجوقی پرداختند و کم‌کم پس از مدتی امپراتوری عثمانی به نام پایه‌گذار آن یعنی عثمان رئیس قبیله قایی ایجاد شد
البته در نام پدر ارطغرل شک وجود دارد که نامش سلیمان شاه است یا گوندوزآلپ، که اسماعیل حقی مورخ نامدار ترک معتقد است که نام پدر او گوندوز آلپ است. ارطغرل رئیس قبیله کایی یا قایی است که از زیر شاخه‌های اوغوز است. قبایل اغوز از قبایل اصیل ترک هستند که از آسیای میانه به این مناطق در طی سالیان متمادی کوچ کرده اند.
خاندان عثمانی (ترکی عثمانی: خاندان آل عثمان) خاندان سلطنتی امپراتوری عثمانی بودند. بر طبق باورهای سنتی عثمانی‌ها، اصالت آنان از قبیلهٔ کایی از ترک‌های اُغوز بودند که تحت نظر عثمان یکم در سوگوت و بیله‌جک در شمال غرب آناتولی زندگی می‌کردند. البته این نظر که آنان از قبیلهٔ قایی بودند توسط تاریخدانان مورد تردید واقع شده‌است.
یکی از بیلیک‌ها (بیگ‌نشین‌ها)، عثمان بیک از قبیله قایی از تُرکان اوغوز، از پایتختش در بورسا، اواخر قرن پانزدهم با فتح سایر مناطق آناتولی، بیگ‌نشین‌ها را به پایان رساند و به امپراتوری عثمانی تبدیل شد.
زبان قشقایی، زبانی از شاخه اوغوز جنوبی خانواده زبان‌های ترکی است که قشقایی‌ها بدان گفتگو می‌کنند. کوالسکی این زبان را نزدیک‌ترین زبان به ترکی خراسانی و ترکی آذربایجانی دانسته است. این موضوع به شکل‌های گوناگون توسط آنه ماری ون‌گابن و گرهارد دوئرفر نیز بیان شده است اما کی.اچ. منگز این زبان را بیشتر به ترکی عثمانی و امپراطوری قایی شبیه می‌داند.
دیگر اینکه کوچ خاندان‌های ترک مسلمان (ترکمانان) از خاور ایران به آسیای کوچک آغاز شد و این خاندان‌ها به آرامی دولت‌های کوچک محلی در آنجا تشکیل دادند که برای بقا و گسترش خود، به جنگ با یکدیگر می‌پرداختند. یکی از مشهورترین این قبایل، قبیله ترکمن «قایی» بود که در نزدیکی آنقره (آنکارا) سکونت داشتند. کلمه قایی به معنی برف و باران شدید می‌باشد. رهبر این خاندان به نام عثمان خان در سال ۶۷۸ هجری خورشیدی (۶۹۹قمری/۱۳۰۰میلادی) حکومتی تأسیس کرد که به نام خودش عثمانی خوانده شد. از آن پس تا حدود ۱۵۰ سال بعد حکومت عثمانی بیشتر آناتولی را به تصرف درآورد.