پان ایرانیسم
معنی کلمه پان ایرانیسم در فرهنگ فارسی
معنی کلمه پان ایرانیسم در دانشنامه آزاد فارسی
عقیده ای سیاسی مبتنی بر اتحاد همۀ اقوام و نژادهایی که فرهنگ ایرانی دارند، ازجمله آذربایجانی ها، آسی ها، بلوچ ها، زازاها، کردها، پشتون ها، تاجیک ها و به طور کلی همۀ اقوام ساکن در فلات ایران. پان ایرانیسم برخلاف پان ترکیسم و پان عربیسم، مبتنی بر اندیشه های نژادی یا زبانی نیست و بیشتر به عناصر تاریخی و فرهنگی تکیه دارد. مکتب پان ایرانیسم در ۱۵ شهریور ۱۳۲۶ش توسط گروهی از جوانان پایه گذاری شد. آنان با مطالعۀ تاریخ به این نتیجه رسیدند که ایران از ۱۱۹۲ق دچار تجزیه شده، اما شگفتا که همچنان نام ایران باقی مانده است. با توجه به این مسائل، بنیانگذاران مکتب پان ایرانیسم بر این عقیده بودند که آنچه به نام ایران خوانده می شود، در واقع تمامی ایران نیست. آنان سبب ضعف و ناتوانی کشوری که امروزه ایران نامیده می شود، کشوری که افغانستان نام دارد، سرزمینی که به نام قفقاز زیر سیطرۀ روس هاست، و منطقه ای که آن را به نام جعلی ترکستان روس می خوانند، در جدا افتادن از یکدیگر می دانستند و راه نجات را در وحدت و یکپارچگی می دیدند. از این روی، نام پان ایرانیسم را که منطبق با اندیشه هایشان بود، برگزیدند. تا ۱۳۳۲ش، بر بنیاد اندیشۀ پان ایرانیسم سه حزب تشکیل شد؛ پرچمداران پان ایرانیسم به رهبری محمد مهرداد، حزب ملت ایران به رهبری داریوش فروهر، و حزب پان ایرانیسم به رهبری محسن پزشک پور. این عقیده هم اکنون نیز کمابیش در میان برخی گروه ها و احزاب سیاسی، اغلب در خارج از کشور، رایج است و اشخاصی هم تحت این عنوان به فعالیت سیاسی می پردازند.
جملاتی از کاربرد کلمه پان ایرانیسم
اولین گروه منشعب از جبهه ملی، جامعه سوسیالیست‌ها بودند که جبهه ملی را ۱۴ اسفند ۱۳۵۷ ترک کردند و به جبهه دموکراتیک ملی به رهبری متین دفتری پیوستند. در۳۱ خرداد ۱۳۵۸ حزب ملت ایران به دبیر کلی داریوش فروهر مصاحبه‌ای ترتیب داده و اعلام می‌دارد که: حزب ملت ایران بر پایه پان ایرانیسم از جبهه ملی خارج می‌شود.
حزب آزادی کردستان، میل به استقلال کردستان و برچیدن نهاد‌های ملی مدافع ایرانی تباران، پان ایرانیسم و ایرانی‌گرایی از استان‌های ( آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام، تشکیل دولت کردستان و برافراشتن پرچم کردستان را هدف اصلی خود می‌داند.
در آبانماه ۱۳۳۰ در پی ائتلاف مکتب پان ایرانیسم با حزب نبرد ایران اسم حزب جدید بنام «حزب ملت ایران بر بنیاد پان‌ایرانیسم» نامگذاری شده و داریوش فروهر دبیر حزب می‌گردد و حسن علی صارمی کلالی به اتفاق محسن پزشکپور، محمدرضا عاملی تهرانی، جواد تقی‌زاده کمیته موقت عالی رهبری را تشکیل می‌دهند. پس از جدایی محسن پزشکپور، محمدرضا عاملی تهرانی، اسماعیل فریور، و هوشنگ آقابیاتی، به عنوان کمیته موقت حزب پان ایرانیست حسن علی صارمی کلالی دبیرکل و بعد از او داریوش فروهر و بعد خسرو سیف دبیرکلی این مجموعه را برعهده داشتند
در آبانماه ۱۳۳۰ اعضای مکتب پان ایرانیسم موافقت کردند که با حزب نبرد ایران ائتلاف کنند در جریان این ائتلاف اسم حزب به «حزب ملت ایران بر بنیاد پان‌ایرانیسم» تغییر می‌کند و داریوش فروهر دبیر حزب می‌گردد و حسن علی صارمی کلالی به اتفاق محسن پزشکپور، محمدرضا عاملی تهرانی، جواد تقی‌زاده کمیته موقت عالی رهبری را تشکیل می‌دهند.
حزب ملت ایران یک حزب سیاسی در ایران است. این حزب از احزاب برآمده از مکتب پان ایرانیسم است.
در بهمن ۱۳۷۶ با ادامهٔ فعالیت‌ها، اولین کنگره حزب پس از انقلاب تشکیل شد. کنگره هفتم پان‌ایرانیست‌ها در بهمن ماه ۱۳۷۶ به ریاست مهدی صفارپور تشکیل و افراد زیر را به سمت شورای عالی رهبری انتخاب می‌کند: عبدالرضا باستانی، سهراب اعظم زنگنه، قدرت‌الله جعفری، مهدی صفارپور، سید رضا کرمانی، ابراهیم می‌رانی، منوچهر یزدی. در این کنگره محسن پزشکپور به سمت رهبری نهضت پان ایرانیسم برای همیشه انتخاب می‌شود و سید رضا کرمانی نیز مسوولیت دبیر شورای عالی حزب و مسوولیت اجرایی ان را عهده‌دار می‌گردد.