معنی کلمه یونس در شکم ماهی در دانشنامه اسلامی
حضرت یونس (علیه السّلام) حق داشت که ناراحت گردد زیرا ۳۳ سال آنها را دعوت کرد، تنها دو نفر به او ایمان آوردند، از این رو به طور کلّی از آنها ناامید شد و بر ایشان نفرین کرد، و از میان آنها بیرون آمد که از عذاب آنها نجات یابد، ولی اگر او در میان قوم می ماند و باز آنها را دعوت می کرد بهتر بود، چرا که شاید در همان روزهای آخر، ایمان می آوردند، ولی یونُس که کاسه صبرش لبریز شده بود، آن کار بهتر را رها کرد و از میان قوم بیرون آمد، همین ترک اولی باعث شد که دچار غضب سخت الهی گردید. یونس از نینوا خارج شد و به راه خود ادامه داد تا به کنار دریا رسید. در آن جا منتظر ماند، ناگاه یک کشتی مسافربری فرا رسید. آن کشتی پر از مسافر بود و جا نداشت، امّا یونس (علیه السّلام) از ملوان کشتی تقاضا و التماس کرد که به او جا بدهند، سرانجام به او جا دادند، و او سوار کشتی شد و کشتی حرکت کرد. در وسط دریا ناگاه ماهی بزرگی (در مورد این ماهی بزرگ، مطالبی گفته شده مانند این که: نهنگ یا بالِن بوده است. در فرهنگ عمید آمده: «بالِن ماهی بزرگی است که دِرازی بدنش تا سی متر، و وزنش تا سی تُن می رسد، معده اش بسیار بزرگ است که چند خروار غذا در آن جا می گیرد، برای تنفس همیشه روی آب حرکت می کند، و بیش از یک ساعت نمی تواند در زیر آب بماند. در روایتی آمده: «خداوند به آن ماهی وحی کرد که هیچ استخوانی را از یونس مشکن، و هیچ پیوندی را از او قطع نکن.» ناگفته نماند که زنده ماندن یونس در شکم ماهی به اعجاز الهی است، و نمی توان آن را از نظر طبیعی حل کرد.) سر راه کشتی را گرفت، در حالی که دهان باز کرده بود، گویی غذایی می طلبید، سرنشینان کشتی گفتند به نظر می رسد گناهکاری در میان ما است که باید طعمه ماهی گردد. بین سرنشینان کشتی قرعه زدند، قرعه به نام یونس (علیه السّلام) اصابت کرد، حتی سه بار قرعه زدند، هر سه بار به یونس (علیه السّلام) اصابت نمود. یونس را به دریا افکندند، آن ماهی بزرگ او را بلعید در حالی که مستحقّ ملامت بود.
قبولی توبه یونس
ماهی یونس (علیه السّلام) را به دریا برد، طبق روایتی از امام صادق (علیه السّلام) نقل شده است: یونس (علیه السّلام) چهار هفته (۲۸ روز) از قوم خود غایب گردید، هفت روز هنگام رفتن به سوی دریا، هفت روز در شکم ماهی، هفت روز پس از خروج از دریا زیر درخت کدو، و هفت روز هنگام مراجعت به نینوا. در مورد این که: یونس (علیه السّلام) چند روز در شکم ماهی، روایات گوناگون وارد شده، از نُه ساعت، سه روز تا چهل روز گفته شده است، و این موضوع به خوبی روشن نیست. یونس در درون تاریکی های سه گانه: تاریکی درون دریا، تاریکی درون ماهی و تاریکی شب قرار گرفت، ولی همواره به یاد خدا بود، و توبه حقیقی کرد، و مکرّر در میان آن تاریکی ها می گفت: «لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ؛ ای خدای بزرگ معبودی یکتا جز تو نیست، تو از هر عیب و نقصی منزه هستی و من از ستمگران می باشم.»سرانجام خداوند دعای او را به استجابت رسانید، و توبه او را پذیرفت و به ماهی بزرگ فرمان داد تا یونس (علیه السّلام) را کنار دریا آورده و او را به بیرون اندازد، و او فرمان خدا را اجرا نمود. آری یونس حقیقتاً توبه کرد و تسبیح خدا گفت و اقرار به گناه خود نمود تا نجات یافت، و در غیر این صورت، هم چنان در شکم ماهی می ماند، چنان که در آیه ۱۴۳ و ۱۴۴ سوره صافّات می خوانیم: «فَلَوْ لا اَنَّهُ کانَ مِنَ الْمُسَبِّحِینَ ـ لَلَبِثَ فِی بَطْنِهِ اِلی یوْمِ یبْعَثُونَ؛ و اگر او از تسبیح کنندگان نبود تا روز قیامت در شکم ماهی می ماند.»