کالنجر

معنی کلمه کالنجر در لغت نامه دهخدا

کالنجر. [ ل َ ج َ رَ ] ( اِخ ) نام قلعه ای است در هندوستان که نیل از آنجا آورند. ( برهان ) ( از آنندراج ) ( تحقیق ماللهند ص 99 ). نام قلعه ای است به هند که نیل از آنجا آورند. ( از حاشیه فرهنگ اسدی نخجوانی ) ( اوبهی ). و نیل چیزی است که بدان چیزها رنگ کنند. ( برهان ). شهری است در مشرق بنارس. قلعه ای است در مولتان ، و محمود غزنوی آن قلعه را گشود :
تو آن شهی که ز بهر غزات رایت تو
به سومنات رود گاه و گه به کالنجر.فرخی.برسد قافیه شعر بپایان نرسد
گر بگویم که چه کرد او به بت کالنجر.فرخی.گهی باشد صهیل اسب او در خاک ترکستان
گهی باشد سلیل تیغ او در حد کالنجر.عبدالواسع جبلی.و در مستی او را بگرفت و به قلعه کالنجر محبوس کرد و هفت سال در حبس بود و هم آنجا وفات یافت. ( تاریخ گزیده ص 435 ). چون قوتی بهم رسانید نزد اعظم همایون که در آن ایام قلعه کالنجر محاصره داشت معتبران را فرستاد که شما به جای پدر و عم من اید. ( تاریخ شاهی ص 69 ). و هرکس از امرا به زیادتی جاگیر و ادرار سرفراز گشت. سرانجام مهام سلطنت داده ، رایات جاه و جلال به جانب قلعه کالنجر در حرکت آمد. ( تاریخ شاهی ص 133 ). در آن وقت همایون پادشاه بقلعه کالنجر تشریف داشتند. چون خبر طغیان افغانان شنیدند عنان توجه بدفع آن طایفه معطوف داشتند. ( تاریخ شاهی ص 184 ). چون شش سال و پنج ماه از عهد او برآمد خواص خان را بجهت نرسنگ دیو به ندیله فرستاد که او را به خدمت بیاورد. او گریخته به راجه کالنجر پناه برد. خواص خان چندانکه به راجه کالنجر مراسلات نمود او بدادن راضی نشد. ( تاریخ شاهی ص 228 ).
کالنجر. [ ل ِ ج َ ] ( هندی ، اِ ) به هندی ظاهراً معنی آهن و آهنین را میدهد و قلعه کالنجر را که در ماده قبل اشاره کردیم بهمین مناسبت کالنجر گفته اند :
بلفظ هندو کالنجر آن بود معنیش
که آهن است و بدو هر دم از فساد خبر.عنصری.
کالنجر. [ ل َ ج َ ] ( اِخ ) قلعه ای بوده است در جنوب جمنا از شعب گنگ و در جنوب غربی شهر اﷲآباد کنونی. و این کالنجر غیر از قلعه ای است که بهمین نام در کشمیر بود و سلطان محمود وزیر خود احمدبن حسن میمندی را درآنجا محبوس ساخته بود. ( مقاله نصراﷲ فلسفی تحت عنوان فتح سومنات ، مجله مهر سال اول شماره 4 ص 284 ).

معنی کلمه کالنجر در فرهنگ فارسی

قلعه ای در شمال لاهور ( هندوستان ) و جنوب کشمیر که نیل آن شهرت داشت و محمود غزنوی آن را فتح کرد .
قلعه ای بوده است در جنوب جمنا از شعب گنگ و در جنوب غربی شهر الله آباد کنونی

معنی کلمه کالنجر در دانشنامه عمومی

کالَنجَر ( هندی: कालिंजर ) شهر محصور و قلعه ای است قدیمی است در هندوستان در جنوب جمنا از شاخه های رود گنگ و در جنوب غربی شهر اﷲآباد کنونی. در قدیم معروف بود که از کالنجر نیل، که ماده ای است برای رنگ کردن، می آورند.
دژ مشهور آن «قلعه کالنجر» در سال ۵۹۹ق به دست غلام و سردار سلطان محمد غوری به نام قطب الدین ایبک ( مؤسس سلسله ممالیک هند، سلاطین دهلی ) فتح گردید. سلطان محمود غزنوی نیز قلعه کالنجر را فتح کرد.
و این کالنجر غیر از قلعه ای است که به همین نام که در کشمیر بود و سلطان محمود وزیر خود احمد بن حسن میمندی را در آنجا محبوس ساخته بود.
چون سلطان محمود از فتح قنوج بازگشت نندا ( گنده ) راجه کالنجر، راجاپال راجه قنوج را سرزنش کرده و وی را به علت اینکه از برابر سلطان گریخته ملامت کرد.
تریلوجیپال شاه هند با نندا ( گنده ) راجه کالنجر معاهده کرد و وی را بر آن آورد که در راه استرداد سلطنت او از دست سلطان محمود به وی یاری کند. این جنگ بین تریلوجیپال پادشاه هند و شایه در کنار رود که راه سلطان را مسدود کرده بود شروع گردید که بالاخره تریلوجیپال به هزیمت رفت و دویست و هفتاد فیل جنگی با دیگر غنایم بدست سپاهیان سلطان افتاد که از جمله دو خواهر و دو تن از شهزاده خانم ها و زنان تریلوجیپال نیز در این جنگ بدست افتاد.

جملاتی از کاربرد کلمه کالنجر

گاه در بلخی و گه مصر و گهی کالنجر گه به ایرانی و گه هند و گهی قسطنطین

گر نبودی یک سبب بالله که بایستی کنون سر حد ملک تو قسطنطین و کالنجر بود

بلفظ هندو کالنجر آن بود معنیش که آهن است و بدو هر دم از فساد خبر