کاظم رشتی. [ ظِ م ِ رَ ] ( اِخ ) ( سید... ) ابن قاسم حسینی گیلانی رشتی حائری از علمای اواسط قرن سیزدهم هجرت و از اکابر تلامذه شیخ احمد احسائی و بعد از وفات استاد مذکور خود نایب مناب او و در تمامی امور دینیه و مرجع و پیشوای سلسله شیخیه بوده و تألیفات بسیار دارد: 1- اثبات وجودالجن. 2- اسرارالحج. 3- اسرارالشهادة. 4- اسرارالعباده. 5-الاسم الاعظم و تحقیق مایتعلق به. 6- اصول الدین. 7- البهبهانیة. 8- تهذیب النفس و اخلاص العمل. 9- ترجمه کتاب حیات النفس استاد مذکور خود. 10- جوابات الاسئلة التوحیدیه. 11- جوابات الاسئلة الدهلویة. 12- جوابات الاسئلة الشفیعیة. 13- الحجةالبالغه فی ردالیهود والنصاری و سائرالملل الباطلیة. 14- دلیل المتحیرین و ارشاد المسترشدین. 15- شرح خطبه طتنجیة یا طنجیه و این خطبه در نهج البلاغه نیست. 16- شرح دعاءالسمات. 17- شرح قصیده لامیه عبدالباقی عمری در مدح حضرت موسی بن جعفر( ع ). 18- علم الاخلاق و السلوک. 19- اللوامعالحسینیه. 20- المحجةالدامغة. 21- مقامات العارفین و غیر اینها که در حدود صدو پنجاه کتاب و رسائل متفرقه بدو منسوب میباشد و اغلب آنها چاپ شده است و در احسن الودیعه گوید که سید رشتی دارای مؤلفات بسیاری است که احدی چیزی از آنها نفهمیده است گویا که با زبان هندی حرف میزند خصوصاً شرح خطبه و شرح قصیده او که مملو از لغزو معما بوده و خالی از عبارات فصیحه میباشد باری سید رشتی در سال 1259 هَ.ق. وفات یافته و جمله «غاب نور» ماده تاریخ اوست و سیدعلی محمد باب مقتول و حاج کریم خان کرمانی متوفی در 1288 هَ.ق. نیز از تلامذه وی بوده اند و یا آنکه حاج کریم خان به اظهار بعضی از اهل عصر از تلامذه خود شیخ احمد احسائی بوده و نزد سید رشتی تلمذ نکرده است. ( از ریحانة الادب ج 2 ص 77 ). و رجوع به روضات الجنات ص 26 و احسن الودیعه ج 2 ص 172 و مواضع متفرقه از الذریعه شود. آقای دکتر محمد معین در مقاله «هورقلیا» نویسد: سیدکاظم رشتی ( متوفی 1259 قمری ) . به تبع احسائی در رساله ملامهدی گوید: «اعلم ان الروح قد اتت من مکان عال و فضاء وسیع فسیح الی هذاالبدن المحبس الضیق المکدرالمشوب بانواع البلایا والمحن والکثافات... و قد یلحقها ملال و انضجار عن ذلک فتلتفت و تتوجه الی عالم المثل الشبحیه والصورالمقداریه ، عالم هورقلیا و جابرسا و جابلقا و تنطر الی احوال ذالک العالم...و عالم الروح الذی تذهب الیه حال النوم و بعدالموت هو عالم انمثال و مقام هورقلیا...». ( مجله دانشکده ادبیات شماره 3 سال اول فروردین ماه 1332 ص 88 ). سیدکاظم رشتی در رساله ملامهدی گوید: بدان که روح از مکانی عالی و فضایی وسیع و فسیح بدین بدن... آمده ، چنانکه شاعر گوید :
معنی کلمه کاظم رشتی در فرهنگ فارسی
از علمای اواسط قرن سیزدهم هجرت
معنی کلمه کاظم رشتی در دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از اثر آفرینان است فقیه و ادیب. در رشت متولد شد و در کربلا مسکن گزید. نزد علمای عصر خویش درس خواند و از شاگردان برجسته و از نزدیکان شیخ احمد احسائی بود و تا او به مجلس حاضر نمی شد، شیخ درس را شروع نمی کرد. وی پس از استادش نایب او و پیشوای فرقه ی شیخیه شد و در ترویج مرام احسائی سعی بسیار کرد. سید کلمات شیخ را در مجلس درس بیان و آنها را تایید و کلمات مخالفان را رد می کرد. او از شیخ احمد احسائی و سید عبداللَّه شبر و ملا علی رشتی و شیخ موسی نجفی اجازه ی روایت داشته است. میرزا ابراهیم شیرازی و میرزا حسن بن امان اللَّه دهلوی عظیم آبادی در نزد سید کاظم رشتی درس خوانده اند. از آثار وی: «رسائل الرشتی» یا «الرسائل و جوابات المسائل»؛ شرح «قصیده لامیه ی» عبدالباقی عمری، در مدح حضرت موسی بن جعفر علیه السلام؛ «شرح قصیده البائیه»؛ «اسرار الشهاده»؛ «اسرار الحج»؛ «اسرار العباده»؛ «الحجه البالغه» در رد ملل باطله؛ «دلیل المتحرین و ارشاد المسترشدین»؛ «المحجه الدامغه»؛ «اللوامع الحسینیه»؛ «مقامات العارفین».
جملاتی از کاربرد کلمه کاظم رشتی
وی فرزند ابراهیم خان ظهیرالدوله پسر عمه و داماد فتحعلی‌شاه است که حاکم کرمان بود. محمد کریمخان بعد از فوت پدر به کربلا رفت و در سلک شاگردان شیخ احمد احسائی درآمد و به سبب استعداد در علوم ائمه اطهار در زمان سید کاظم رشتی و پس از او بالغ بر دویست و شصت و پنج جلد کتاب تصنیف نمود.
۶- ملا خدابخش قوچانی، ملقب به ملاعلی؛ وی از شاگردان سید کاظم رشتی بود که پس از درگذشت او همراه ملا علی بسطامی و چند نفر دیگر از شاگردان سید کاظم رشتی به شیراز رفتند و به باب گرویدند. آنگاه برای تبلیغ بعد از شهرهای ایران، به کربلا رفت و به مرگ طبیعی در آنجا درگذشت.
او در ۲۹ دی ۱۲۳۹ در تبریز به دنیا آمد. پدربزرگش حاج میرزا شفیع صدر ثقةالاسلام شاگرد سید کاظم رشتی و رئیس شیخیه تبریز بود. پدرش حاج میرزا موسی ثقة الاسلام در جنبش تنباکو شرکت داشت.
۱۱- ملا جلیل ارومیه‌ای؛ ملا جلیل ارومیه ای از علمای شیخیه و از معتمدین سید کاظم رشتی بود و در آغاز ظهور باب به او ایمان آورد. باب در توقیعی خطاب به وی و در پاسخ پرسش ملاجلیل گفته‌است: «ما صغر جسمک و کبر سؤالک» ملا جلیل مدتی در قزوین اقامت داشت و همانجا ازدواج کرد و سرانجام در جنگ قلعه شیخ طبرسی کشته شد
۱۳- ملا باقر تبریزی؛ او نیز از علمای شیخیه و شاگردان سید کاظم رشتی بود و بعد از درگذشت سید رشتی به باب گروید. در آذربایجان مکرر با باب دیدار می‌کرد و واسطه ارسال توقیعات باب بود. بعد از وفات باب سال‌ها حیات داشت از این روی به «حرف حی» مشهور شد که هم نشان دهنده عضویت در واحد اول بیان و هم اشاره به طول عمر او بود. او در نهایت در شهر استانبول ترکیه به مرگ طبیعی درگذشت.
۱۷- ملا محمود خویی؛ ملا محمود خوئی برادر ملا محمد خوئی بوده و ماقبل حضرت قدوس می‌باشند. او نیز به همراه برادرش ملا مهدی از شاگردان سید کاظم رشتی بودند که پس از درگذشت او به باب به شیراز رفته و به باب گرویدند. ملا محمود از یاران باوفای ملاحسین بشرویه‌ای و ملا محمدعلی بارفروشی به‌شمار می‌رفت و سرانجام در سال ۱۸۴۹ میلادی در حادثه قلعه شیخ طبرسی درگذشت.
۱۴- ملا یوسف اردبیلی؛او نیز از علمای شیخیه و شاگردان سید کاظم رشتی بود که بعد از درگذشت سید رشتی به باب گروید و از ارادتمندان شیخ احسائی و سید رشتی بود. ملایوسف ابتدا در کرمان به تبلیغ پرداخت که با مخالفت حاج محمد کریم خان روبرو و از آن شهر اخراج شد. ملایوسف در قریه میلان و مدتی هم در قزوین بود و به تبلیغ بابیت پرداخت و سرانجام در جنگ قلعه شیخ طبرسی کشته شدند.
۵- میرزا محمدباقر بشرویه‌ای همشیره‌زاده ملاحسین بشرویه؛ او از علمای شیخیه و از شاگردان سید کاظم رشتی بود که پس از او به باب گروید. او نیز در غالب وقایع همراه ملاحسین و در حوادث قلعه طبرسی نیز دخیل بوده‌است و نبیل زرندی او را از کشته شده‌های واقعه مازندران محسوب کرده‌است.
حاج محمدکریم خان کرمانی (۱۸۷۳-۱۸۱۰) سومین رهبر شیخیه و نفر بعد از سید کاظم رشتی بود.
۱۰- شیخ سعید هندی؛او اهل هندوستان و ساکن کشور عراق و از جمله شاگردان خوشنام سید کاظم رشتی بود. پس از درگذشت سید کاظم رشتی به شیراز رفت و به باب پیوست. باب نیز نام او را در زمره حروف حی در لوح امکان ثبت کرد. او برای تبلیغ امر باب به هند رفت و عده‌ای را به بابیت دعوت کرد اما عاقبت و سرنوشتش هرگز مشخص نشد.