مثنوی معنوی
معنی کلمه مثنوی معنوی در دانشنامه اسلامی
مثنوی معنوی در شش دفتر نگارش شده است .
مولوی این کتاب را , با استفاده از حکایات و تفسیر های دینی نگارش کرده است .
مولوی در این کتاب , از مفاهیم قرآن استفاده کرده است .
مثنوی معنوی کتاب حجیم است .
کتاب مثنوی معنوی آهنگ عرفانی دارد .
مثنوی معنوی از منابع عرفان اسلامی است .
شروح عرفانی نیز بر مثنوی معنوی نگارش شده است .
[ویکی نور] مثنوی معنوی، اثر مولانا محمد جلال الدین محمد بلخی، شاعر و عارف پارسی گوست. این کتاب از 26000 بیت و شش دفتر تشکیل شده است و یکی از برترین کتاب های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت ایرانی پس از اسلام است. این کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده است که در واقع عنوان کتاب نیز می باشد، اگرچه قبل از مولوی، شاعران دیگر؛ مانند سنائی و عطّار هم از قالب شعری مثنوی استفاده کرده بودند؛ ولی مثنوی مولوی از سطح ادبی بالاتر برخوردار است. در این کتاب 424 داستان پی در پی به شیوه تمثیل داستان سختی های انسان در راه رسیدن به خدا را بیان می کند. این کتاب به درخواست شاگرد مولوی، حسام الدین حسن چلبی، در سال های 662 تا 672ق نوشته شده است. مثنوی در میان قالب های شعر فارسی، جزء قالب های سهل و آسان شعری شمرده می شود. به همین لحاظ نیز شعرایی چون نورالدین عبدالرحمن جامی، عطّار نیشابوری، و ده ها شاعر دیگر، طبع خود را در قالب مثنوی آزموده اند و غالباً در انشاء شعر موفق بوده اند، لذا حجم بالای مثنوی معنوی ظاهراً نباید موجب تعجّب و تحت تأثیر قرار دادن خواننده باشد، لیکن آنچه مثنوی را از سایر مثنوی ها جدا می کند. روانی آن در عین خلاقیّت و نوآوری ادبی و معنی دقیق الفاظ و تعبیرات جدید آن است. انتقال معنی از مطلبی به مطلبی و از حکایتی به مضمونی دیگر و در عین حال پیوستگی و ناگسسته بودن مطالب از بدیعیّات است.
برای شناخت مثنوی، نخست باید به جهان بینی خاص مولانا توجّه داشت. جهان بینی مولوی، یک جهان بینی عرفانی است و اساس و محور این جهان بینی، وحدت وجود و وحدت تجلّی است. در این رهیافت تمام هستی یکجا به عنوان جلوه ای از ذات کمال الصّفات حق تعالی است و راز این تجلّی عشق است. یکی دیگر از بنیان های معرفتی جهان بینی مولانا، بازگشت اشیاء به حق است، اشیاء از همان مبدایی که به وجود آمده اند، به همان مبداء بازمی گردند. چنانچه مولانا در ابیاتی به زیبایی این مساله را ترسیم می کند:
نگاه خاص به انسان و جایگاه ویژه او در جهان بینی عرفانی مساله مهّم دیگری است که در شیوه و روش مولوی در میان حقایق انسانی موثّر بوده است، گرچه از دیدگاه عرفا هر موجودی مظهر اسمی از اسمای الهی اند؛ ولی انسان در این جهان بینی عالم کبیر است و جهان عالم صغیر. غربت انسانی از دیگر مسائل مهمّ در جهان بینی عرفانی است، این که انسان در این جهان یک موجود غریب و تنهاست.یک موجودی است که با اشیا، نامتجانس است؛ یعنی احساس عدم تجانس می کند، با هر اشیای دیگر. نمونه اعلای این نگاه در ابیات آغازین مثنوی در بیان فراغ نی آمده است.در جهان بینی مولانا، جریان قوانین در جهان هستی به استمرار حفاظت خداوندی از آنهاست.
در روش و متد عرفانی مولانا، چیزی از جهان و انسان حذف نمی شود و همگی در سیر عرفان مثبت به کار می روند و همه معلوماتی که از شناخت انسان و جهان به دست می آورد. در استخدام یک معرفت عالی درباره دریافت آهنگ ارغنون هستی که خود موجی از آن قرار خواهد گرفت، درمی آورد. مساله دیگر در روش عرفانی مولانا، شور عرفانی است. او شور عرفانی را حالت زودگذری که در وجد و هیجان به وجود می آید، محسوب نمی کند، بلکه این شورگرایی را محکوم کرده، آن را حال پرستی می داند و نه خداپرستی. عرفان مولانا حرکت و تحوّل جهان و انسان را با ذوق ادبی محض، بلکه مستند به ریشه های اساسی نظم عینی جهان و موجودیّت انسان، مطرح می نماید.
به راحتی می توان ادّعا کرد که قرآن بر تمامی مثنوی سایه افکنده است. گذشته از این که روح قرآن حاکم بر این کتاب است، الفاظ قرآنی نیز در این کتاب موج می زند. طبق شمارش کتاب «آیات مثنوی» نوشته آقای محمود درگاهی، بیش از 1200 آیه، مورد استفاده مولوی قرار گرفته است. البته در مواردی فقط یک کلمه در مصراعی درج شده و گاهی دو و گاه سه و گاهی تمام یک مصراع عیناً یا با اندک اختلافی، که با وزن عروضی مثنوی هماهنگ شود، از آیه نقل شده است. برای نمونه به موارد ذیل توجّه شود:
[ویکی فقه] مثنوی معنوی (کتاب). «مثنوی معنوی؛ اثر مولانا محمد جلال الدین محمد بلخی» می باشد. و موضوع آن شعر عرفانی است.
مثنوی معنوی، اثر گرانسنگ محمد جلال الدین بلخی، شاعر و عارف پارسی گوست. این کتاب از ۲۶۰۰۰ بیت و شش دفتر تشکیل شده است و یکی از برترین کتاب های ادبیات عرفانی کهن فارسی و حکمت ایرانی پس از اسلام است. این کتاب در قالب شعری مثنوی سروده شده است که در واقع عنوان کتاب نیز می باشد، اگرچه قبل از مولوی، شاعران دیگر؛ مانند سنائی و عطار هم از قالب شعری مثنوی استفاده کرده بودند؛ ولی مثنوی مولوی از سطح ادبی بالاتر برخوردار است. در این کتاب ۴۲۴ داستان پی در پی به شیوه تمثیل داستان سختی های انسان در راه رسیدن به خدا را بیان می کند. این کتاب به درخواست شاگرد مولوی، حسام الدین حسن چلبی، در سال های ۶۶۲ تا ۶۷۲ ق نوشته شده است. مثنوی در میان قالب های شعر فارسی، جزء قالب های سهل و آسان شعری شمرده می شود. به همین لحاظ نیز شعرایی چون نورالدین عبدالرحمن جامی، عطار نیشابوری، و ده ها شاعر دیگر، طبع خود را در قالب مثنوی آزموده اند و غالبا در انشاء شعر موفق بوده اند، لذا حجم بالای مثنوی معنوی ظاهرا نباید موجب تعجب و تحت تاثیر قرار دادن خواننده باشد، لیکن آنچه مثنوی را از سایر مثنوی ها جدا می کند. روانی آن در عین خلاقیت و نوآوری ادبی و معنی دقیق الفاظ و تعبیرات جدید آن است. انتقال معنی از مطلبی به مطلبی و از حکایتی به مضمونی دیگر و در عین حال پیوستگی و ناگسسته بودن مطالب از بدیعیات است.
جهان بینی مولوی
برای شناخت مثنوی، نخست باید به جهان بینی خاص مولانا توجه داشت. جهان بینی مولوی، یک جهان بینی عرفانی است و اساس و محور این جهان بینی، وحدت وجود و وحدت تجلی است. در این رهیافت تمام هستی یکجا به عنوان جلوه ای از ذات کمال الصفات حق تعالی است و راز این تجلی عشق است. یکی دیگر از بنیان های معرفتی جهان بینی مولانا، بازگشت اشیاء به حق است، اشیاء از همان مبدایی که به وجود آمده اند، به همان مبداء بازمی گردند. چنانچه مولانا در ابیاتی به زیبایی این مساله را ترسیم می کند:جزءها را روی ها سوی کل است بلبلان را عشق با روی گل استآنچه از دریا به دریا می رود از همانجا کامد، آنجا می رودنگاه خاص به انسان و جایگاه ویژه او در جهان بینی عرفانی مساله مهم دیگری است که در شیوه و روش مولوی در میان حقایق انسانی موثر بوده است، گرچه از دیدگاه عرفا هر موجودی مظهر اسمی از اسمای الهی اند؛ ولی انسان در این جهان بینی عالم کبیر است و جهان عالم صغیر. غربت انسانی از دیگر مسائل مهم در جهان بینی عرفانی است، این که انسان در این جهان یک موجود غریب و تنهاست. یک موجودی است که با اشیا، نامتجانس است؛ یعنی احساس عدم تجانس می کند، با هر اشیای دیگر. نمونه اعلای این نگاه در ابیات آغازین مثنوی در بیان فراغ نی آمده است. در جهان بینی مولانا، جریان قوانین در جهان هستی به استمرار حفاظت خداوندی از آنهاست.
روش عرفانی مولانا در مثنوی
در روش و متد عرفانی مولانا، چیزی از جهان و انسان حذف نمی شود و همگی در سیر عرفان مثبت به کار می روند و همه معلوماتی که از شناخت انسان و جهان به دست می آورد. در استخدام یک معرفت عالی درباره دریافت آهنگ ارغنون هستی که خود موجی از آن قرار خواهد گرفت، درمی آورد. مساله دیگر در روش عرفانی مولانا، شور عرفانی است. او شور عرفانی را حالت زودگذری که در وجد و هیجان به وجود می آید، محسوب نمی کند، بلکه این شورگرایی را محکوم کرده، آن را حال پرستی می داند و نه خداپرستی. عرفان مولانا حرکت و تحول جهان و انسان را با ذوق ادبی محض، بلکه مستند به ریشه های اساسی نظم عینی جهان و موجودیت انسان، مطرح می نماید.
الفاظ قرآن در مثنوی
...
جملاتی از کاربرد کلمه مثنوی معنوی
مار بر اساس یکی از داستان‌های مثنوی معنوی ساخته شده و ماجرای مردی مارگیر است که به اتفاق سه پسر، قصد گرفتن ماری را دارند. در این کشاکش، او و دو پسرش با نیش مار کشته می‌شوند اما پسر سوم موفق می‌شود و...
اشعار این اثر، از میان ابیات دفتر اول، سوم و پنجم مثنوی معنوی انتخاب شده‌اند. نغمه مثنوی، به سبکی خاص در افشاری نواخته می‌شود که «مثنوی پیچ» هم نامیده می‌شود و علت آن چرخش‌های تحریری است که در ۴ نوبت در درآمد و فرود آواز صورت می‌گیرد.
ترجمه و تفسیر کتابهای نهج البلاغه و مثنوی معنوی (شرح الانوار) به زبان ترکی با تلاش حیدر عباسی شاعر مشهور مراغه در مدت ۴۲ سال انجام شده‌است.
وی در سال ۱۳۳۵ با توجه به زمینه مطالعات پیشینش شروع به نوشتن داستان‌های گوناگون برای کودکان کرد. او در این راه پنج کتاب در مجموعه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» و پنج کتاب کوچک‌تر در مجموعه «قصه‌های تازه از کتابهای کهن» انتشار داد. از جمله آثار انتشاریافته از آذر یزدی می‌توان به «قصه‌های تازه از کتابهای کهن»، گربه ناقلا، گربه تنبل، مثنوی برای بچه‌ها، مجموعه قصه‌های ساده و تصحیح مثنوی معنوی مولوی برای بزرگسالان، حکایت منظومی به نام «شعر قند و عسل» و همچنین دو کتاب آموزشی به نام «خودآموز عکاسی» و «خودآموز شطرنج» اشاره کرد.
ژوزف سال‌های بسیاری را به پژوهش در پیرامون مولوی و مثنوی معنوی او پرداخت. حاصل پژوهش‌های او شرحی است که در ۶ دفتر بر داستان‌های مثنوی نوشته‌است.
در بهار سال ۱۳۹۰ از سوی نهادهای امنیتی بازداشت و به زندان اوین منتقل شد. او که تا قبل از بازداشت در عین تدریس در کلاسهای خصوصی، از مدت‌ها پیش به اداره جلسات شرح و تفسیر مثنوی معنوی و حافظ مشغول بود، در مهرماه ۱۳۹۲ آزاد شد.
مه‌یِرُویچ از ۱۹۷۲ میلادی تا زمان مرگش به ترجمه در رابطه با مولوی، اسلام، تصوف و طریقت مولویه پرداخت. در ۱۹۹۰ میلادی کتاب مثنوی معنوی مولانا را ترجمه کرد؛ کتابی با ۵۰٬۰۰۰ بیت و ۱۷۰۰ صفحه، این نخستین باری بود که مثنوی به زبان فرانسه ترجمه می‌شد.
جان جاویدان اگر خواهی، بخوان مثنوی معنوی مولوی
اما بعد، یکی از برادران دینی معنای این دو بیت مثنوی معنوی حضرت مولوی العزیز را که:
اوانس اوانسیان (متولد ۱۳۱۷ در تهران) نویسنده و مترجم ارمنی‌تبار ایرانی است. او برای ترجمهٔ کتاب مقدمهٔ رومی و تفسیر مثنوی معنوی برندهٔ جایزه کتاب سال سلطنتی شد.
آوینی در سال‌های اول دانشجویی‌اش در دانشگاه تهران، تفکرات روشنفکرانه داشت و به فلسفه، شعر، موسیقی، ادبیات و نیز طراحی - که هم‌راستا با رشته‌اش بود - علاقه نشان می‌داد. با این حال با قرآن، مثنوی معنوی و ادبیات عرفانی نیز انس داشت. یامین‌پور در ماجرای فکر آوینی، او را در آن سال‌ها «کاملاً غرب‌زده» توصیف می‌کند. آوینی در دوران ۱۰ سالهٔ تحصیل در دانشگاه تهران اهل نوشتن بود و داستان‌های کوتاه و شعرهای نو می‌نوشت.
کتاب بحر در کوزه اثر عبدالحسین زرین‌کوب، در مورد نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی است.