مالن

در قرن سوم ابن خرداذبه باخرز را از شهرهای نیشابور شمرده‌است (ص ۲۴). اصطخری و ابن حوقل، مالن (یامالان) باخرز (کواخرز) را در مقابل مالن هرات نوشته‌اند (ابن حوقل، ص ۴۳۳؛ اصطخری، ص ۲۵۶). در قرن سوم، یعقوبی هم باخرز را از کوره‌های نیشابور ضبط کرده‌است (ص ۲۷۸). در قرن چهارم، مقدسی می‌نویسد: «باخرز شهر حُبوب و مویز است و از آن پوشاک] پارچه دوخته [صادر می‌شود و مرکز آن مالن است که آباد می‌باشد (ص ۳۱۹). در سده‌های پنجم و ششم به گفته: اصطخری، بوزگان] یابوزجهان یا پوچکان مطابق با شهرکنونی تربت جام [و مالن] باخرز [ و چند ناحیهٔ دیگر از محدودهٔ گستردهٔ نشابور (نیشابور) شمرده می‌شد و بوزگان تا مالن یک مرحله فاصله داشت (۱۳۴۰ ه‍.ش، ص ۲۰۵، ۲۲۳).

باخَرْز، یکی از ولایت‌های ربع نیشابور خراسان بزرگ؛ که در منابع مختلف از شهر مالن یا مالین به عنوان قصبه یا شهر مرکزی این ولایت بسیار یاد شده و برخی جغرافی‌نویسان قدیم، نام آن را کواخرز یادکرده‌اند. این ولایت در میان نیشابور و هرات قرار داشته‌است. شمار بسیار زیادی از بزرگان و اهالی علم وفقه و حدیث از این ولایت برخاسته‌اند. ولایت باخرز را در جغرافیای امروز، به شهرستان‌های تایباد و باخرز و حدی از نواحی پیرامون آن، در استان خراسان رضوی ایران، مطابقت داده‌اند.

محمد مقدسی، باخرز را مرکز حبوبات و مویز، و صادرکننده پوشاک معرفی نموده و به‌آبادی مالن، شهر مرکز این ولایت، اشاره کرده‌است. او همچنین در کتاب جغرافیای خود، شهر مالن را در کنار شهرهای ربع نیشابور (بوزجان، زوزن، طرثیث، سابزوار، خسروجرد، آزادوار، خوجان، ریوند، مازل، مالن و جاجرم) برشمرده و فاصله مالن تا بوزجان (بوژگان) را دو مرحله (= واحد مسافت‌شمار قدیم) دانسته‌است. حمدالله مستوفی، ولایت باخرز را ولایتی معتبر و دارای باغات انگور و میوه فراوان توصیف نموده و قصبه مالان (مالن یا مالین) را جایی بزرگ و با صفا معرفی نموده که خربزه آن در خراسان مشهور است. حافظ ابرو، در اوایل قرن نهم هجری، این ولایت را در تابعیت هرات ذکر کرده‌است.