پریخان خانم

معنی کلمه پریخان خانم در دانشنامه آزاد فارسی

پَری خان خانم (۹۵۵ـ۹۸۵ق)
از شاهزاده خانم های بانفوذ دربار صفوی. دختر شاه طهماسب اول و بسیار مورد توجه پدر بود. هنگام بیماری شاه، او توانست، برخلاف میل امیران قزلباش، نظر مساعد شاه را نسبت به سلطنت برادرش، اسماعیل میرزا، فراهم سازد. پس از مرگ شاه طَهماسْب ، حیدر میرزا، برادر ناتنی او، با توطئۀ پری خان خانم و به کمک شمخال سلطان، دایی پری خان، به قتل رسید، اما شاه اسماعیل دوم، پس از رسیدن به قزوین، از قدرت وی کاست و امیران قزلباش را از اطراف او پراکند. پس پری خان خانم درصدد قتل وی برآمد و او را نیز مسموم کرد. تا روی کار آمدن سلطان محمد خدابنده، پسر بزرگ شاه طهماسب ، بار دیگر امور سلطنت در اختیار پری خان خانم قرار گرفت ، اما پس از جلوس سلطان محمد خدابنده به تحریک وزیر سلطان، میرزا سلطان جابری اصفهانی، و همسر شاه، خیرُالنّساء خانم، شاه دستور قتل پری خان خانم را صادر کرد و وی را در خانۀ میرزا خلیل افشار، للۀ دوران کودکی اش، خفه کردند و پیکر او را در امامزاده حسین قزوین به خاک سپردند.

معنی کلمه پریخان خانم در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] پَرْی خانْ خانُم (رجب ۹۵۵- رجب۹۸۵/اوت۱۵۴۸- سپتامبر۱۵۷۷)، دختر شاه طهماسب اول صفوی و بانویی سیاست مدار و قدرتمند که در تحولات سیاسی دوره خود نقشی مهم داشت.
وی در حوالی اهر زاده شد. مادرش سلطان آغاخانم، از زنان چرکس حرم شاه طهماسب، و دایی وی شمخال سلطان از سرداران با نفوذ و رئیس سپاهیان چرکس بود.
← نفوذ در دستگاه حکومتی
پری خان خانم بانویی باهوش، قدرت طلب، دسیسه گر، دانش دوست و ادب پرور بود. عبدی بیک نویدی شیرازی تاریخ تکملة الاخبار را به نام او نوشته است. محتشم کاشانی، شاعر معروف دوره صفوی مورد علاقه و توجه پری خان خانم بود و او نیز قصایدی در مدح پری خان خانم سروده است. پری خان خانم خود نیز شعر می سرود و «حقیقی» تخلص می کرد و در برخی از تذکره ها اشعاری از او باقی مانده است. پری خان خانم مدرسه ای در اصفهان ساخت که به نام وی شهرت یافت، اما پس از چندی ویران شد و مصالح آن در ساخت مسجد رحیم خان و مسجد نو به کار رفت.

جملاتی از کاربرد کلمه پریخان خانم

مولانا محتشم، از قصیده ای که در آن بمدح ملکه ی مرحوم پریخان خانم پرداخته است:
شاه اسماعیل دوم به معماری و طراحی ساختمان‌ها علاقه‌مند بود و در آن‌ها مهارت داشت. وی در کاخ‌های حسین‌قلی خلفای روملو و پریخان خانم که پیش از رفتن به دولتخانه در آن‌ها سکنی گزیده بود، تغییرات زیادی داد. شاه اسماعیل دوم عمارتی به نام خانه دنیا بنا نهاده بود. وی بسیاری از عمارت‌های دولتخانه را که در زمان شاه تهماسب یکم ساخته شده بود، ویران کرد یا تغییرات اساسی در آن‌ها ایجاد کرد. شاه اسماعیل دوم در مدت کوتاه سلطنت خود بناهای بسیاری ساخت و با ذوق و سلیقه‌ای که در معماری داشت اگر مدت پادشاهی او طولانی می‌گردید شاید بناهای زیادی چون شاه عباس یکم از خود به یادگار می‌گذاشت.
آسمان کوکبه شهزاده پریخان خانم کاسمان راست به خاک در او استظهار
پادشاه ملک و انس پریخان خانم که ز شاهنشهی حور و پری دارد عار