محبوب القلوب

زمان تألیف احسن السیر (۹۳۰ـ۹۳۷) و تحریر مجدد محبوب القلوب پس از ۱۰۳۵ (فراهی، ص ۲۰ـ۲۱) نشان می‌دهد که فاصلة نگارش این دو کتاب حدود یکصد سال است؛ ازینرو در صحت ادعای استوری باید تردید کرد؛ به ویژه آنکه برخوردار ترکمان، خود از آن یاد نکرده‌است.

میرزا برخوردار شعر نیز می‌سروده و از او اشعاری، با تخلّص «ممتاز»، به صورت پراکنده در میان داستانهای محبوب القلوب آمده‌است .

میرزا برخوردار بن محمود ترکمان فراهی، نویسنده، شاعر و منشی دوره صفوی است. تاریخ تولد و مرگ او روشن نیست، تنها اطلاعات بدست آمده از او برگرفته از دیباچه کتاب محبوب القلوب است که در آن شرح حال خود را به دست داده‌است.

در یورش کردهای چَمِشْکَزَک به قلعة درون، کتاب محفل آرای برخوردار ترکمان غارت شد (فراهی، ص ۱۸ـ۱۹). او پس از چندی در خبوشان (قوچان کنونی) آن را بازنگاری کرد و محبوب القلوب نامید (همان، ص ۲۰). این کتاب در یک مقدمه، پنج باب و خاتمه تنظیم شده (همان، ص ۲۱) و به مناسبت حکایات «شمسه و قهقهه»، در باب دوم، به شمسه و قهقهه نیز شهرت یافته‌است. نثر کتاب محبوب القلوب مصنوع و دشوار است، اما در روایت داستانها سخن نویسنده شیرینی دیگری می‌یابد و روان تر می‌شود ( رجوع کنید به صفا، ج ۵، بخش ۳، ص ۱۸۰۳). این کتاب بارها در بمبئی و تهران چاپ شده و آخرین بار در ۱۳۳۷ ش در تهران منتشر شده‌است (مشار، ج ۲، ستون ۲۹۴۳).