پلوتونیوم
معنی کلمه پلوتونیوم در دانشنامه آزاد فارسی
عنصری فلزی، رادیواکتیو، به رنگ سفیدِ نقره ای، از سری آکتینید ها، با نماد Pu، عدد اتمی ۹، و جرم اتمی نسبی ۲۳۹.۱۳. در طبیعت، به مقادیر کم، در کانی پیچ بِلِند و کانی های دیگر یافت می شود، ولی مقادیر بیشتر آن فقط با سنتز تولید می شود. شش شکل آلوتروپی دارد و یکی از سه عنصر شکافت پذیر است. عناصر شکافت پذیر توانایی شکافت به عناصر دیگر را دارند و دو عنصر دیگر اورانیوم و توریوماند. دی اکسید پلوتونیوم، PuO۲، جامدی بلوری به رنگ زرد است و عمدتاً در صنایع هسته ای به کار می رود. گمان می رفت عنصری بی اثر باشد، امّا در ۱۹۹۹، محققان امریکایی دریافتند که این عنصر به آرامی با اکسیژن و آب واکنش می دهد و ترکیبی بلوری و سبز رنگ تشکیل می دهد که در آب محلول است. از آن جایی که ۲۳۹ـ Pu به راحتی از اورانیوم سنتز می شود، به مقدار فراوان در صنایع نظامی تولید شده است. نیم عمر بالایی، حدود ۲۴هزار سال، دارد و در همۀ این مدت بسیار سمی است. کارکردن با پلوتونیوم بسیار خطرناک، انبارداری آن بسیار مشکل، و دفع و نابودی آن نیز ناممکن است. گلن سیبورگ و همکارانش در دانشگاه برکلی کالیفرنیا، برای اولین بار آن را در ۱۹۴۰ و از طریق بمباران اورانیوم با دوترون سنتز کردند. پلوتونیوم دومین عنصر ترانس اورانیک (فرااورانیوم) بود که سنتز شد. اولین عنصر از این دسته نپتونیومبود.
جملاتی از کاربرد کلمه پلوتونیوم
در جنگ سرد میان آمریکا و شوروی، انباشته‌های بزرگی از اورانیوم برای استفاده فشرده شدند و ده‌ها هزار سلاح هسته ای به‌وسیله اورانیوم غنی شده و پلوتونیوم ساخته شده از اورانیوم تولید شده‌اند. از زمان تجزیه شوروی در سال ۱۹۹۱، در روسیه و چندین ایالت مختلف شوروی سابق، ۵۴۰ تن اورانیوم بسیار غنی شده (که برای ساخت چهل هزار کلاهک هسته ای کافی است) در انبارهایی که بعضی از اوقات حتی از محافظت کافی برخوردار نیستند، یافت شده‌است.
برنامه شوروی چند سال پس از تلاش های ایالات متحده آغاز شد. در برنامه شوروی، بسیاری از نسخه های قبلی که در برنامهٔ اقتصاد ملی بکار برده شده بود؛ دوباره مورد بررسی قرار گرفت. اما برنامه اخیر، گسترده تر بود و در نهایت ۲۳۹ انفجار هسته ای انجام گرفت. در برخی از این آزمایش ها، مواد رادیو اکتیو نیز در طبیعت آزاد شد . از جمله انتشار قابل توجهی پلوتونیوم در آبهای زیرزمینی و آلودگی منطقه ای نزدیک رودخانه ولگا را میتوان نام برد. بخش عمده ای از برنامه در دهه های ۱۹۷۰ و ۸۰ استفاده از بمب های بسیار کوچک برای تولید امواج شوک با هدف اندازه گیری لرزش بود . به عنوان بخشی از این آزمایش ها ، دو بمب با موفقیت، برای مسدود کردن فوران چاه های نفت استفاده شد. این برنامه رسماً در سال ۱۹۸۸ به پایان رسید.
فرایند پورکس یک واکنشجداسازی مایع-مایع با جایگزینی یون است که برای بازیابی اورانیوم و پلوتونیوم اولیه به صورت مستقل از بقیهٔ اجزاء است. در روش امروزی پورکس، از مخلوطی شامل هیدروکربن و تری‌بوتیل فسفات برای جداسازی اورانیوم و پلوتونیوم به صورت منفک از نیتریک‌اسید بهره گرفته می‌شود. این استخراج نمک‌های نیترات، از نوع حلال‌پوشی است.
در ایالات متحده، جایی که فرمی و زیلارد، هر دو مهاجر بودند، اولین رآکتور ساخت بشر با نام شیکاگو پایل-۱ اختراع شد که در دوم دسامبر ۱۹۴۲ به حالت بحرانی رسید. این کار به بخشی از پروژه منهتن تبدیل شد که غنی‌سازی اورانیوم را ایجاد کرد و رآکتورهای بزرگی را برای تولید پلوتونیوم به منظور استفاده در اولین جنگ‌افزارهای هسته‌ای ساخت، همان جنگ‌افزارهایی که بر سر شهرهای هیروشیما و ناگازاکی فرود آمد.
دو گونه بمب هسته ای توسط آمریکا در طول جنگ جهانی دوم ساخته شدند: اولی، یک دستگاه اورانیومی با کد رمز پسر کوچک که ماده شکافت پذیر آن، اورانیوم بسیار غنی شده بود و دومی، یک دستگاه پلوتونیومی (به آزمایش ترینیتی و مرد چاق رجوع شود) که پلوتونیوم آن از اورانیوم-۲۳۸ تهیه شده بود. بمب «پسربچه» که مبنای اورانیومی داشت، اولین سلاح هسته ای استفاده شده در جنگ بود که بر فراز شهر هیروشیما در کشور ژاپن، در ششم اوت ۱۹۴۵ منفجر شد. با نیرویی که تقریباً با ۱۲۵۰۰ تن تی‌ان‌تی برابری می‌کرد و با موج انفجار و حرارتی که تقریباً ۵۰۰۰۰ ساختمان را نابود و ۷۵۰۰۰ نفر را کشت. (به بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی رجوع شود)
در۱۹۵۹، فرماندهی نیروی هوایی موشک سطح به هوای سی‌آی‌ام-۱۰ بومارک را در پایگاه نیروی هوایی مک‌گوار نصب کرد. در ۷ ژوئن ۱۹۶۰ انفجار محفظهٔ سوخت موشک سی‌آی‌ام-۱۰ بومارک موجب ایجاد آلودگی پلوتونیوم در منطقه شد.
بازیافت هسته‌ای تکنولوژی توسعه داده شد و شیمیایی جداگانه به منظور بازیابی پلوتونیوم از تابش سوخت هسته‌ای است.
راکتور آب سنگین اراک که پلوتونیوم تولیدی آن کاربرد دوگانه از جمله در سلاح‌های اتمی دارد، همواره از موضوعات مورد نگرانی کشورهای مذاکره‌کننده با ایران بر سر برنامه اتمی بوده است. مجتمع آب سنگین اراک در ۱۹۰ کیلومتری جنوب غربی تهران واقع شده است و ایران می‌گوید حاضر به تبدیل آن به آب سبک نیست و این موضوع را خط قرمز می‌داند. با این همه علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفته این رآکتور بازطراحی می‌شود و هدف از این بازطراحی هم کاهش میزان تولید پلوتونیوم آن و رفع نگرانی‌ها در این باره است.
راکتور و تأسیسات بازفرآوری مورد نیاز برای تولید پلوتونیوم را میتوان به‌طور پنهانی در داخل ساختمان‌های معمولی جاسازی کرد. به همین دلیل، تولید پلوتونیوم به این طریق برای هر کشوری که بخواهد به‌طور پنهانی تسلیحات اتمی تولید کند گزینه مطلوبی خواهد بود. کشورهای گروه ۱+۵ خواهان محدودیت ایران در بازفرآوری اورانیوم استفاده شده هستند. ایران می‌گوید به دلیل اینکه ماهیت برنامه اتمی اش صلح‌آمیز است، مشکلی برای رفع نگرانی‌های بین‌المللی در این زمینه ندارد.
کت پروتاگونیست را به ساتور معرفی می‌کند و متوجه می‌شود که نقاشی صدمه ندیده‌است. ساتور قصد دارد پروتاگونیست را بکشد، اما پروتاگونیست جان ساتور را درحالی‌که کت در تلاش برای غرق کردن اوست، نجات می‌دهد. ساتور و پروتاگونیست برای بازیابی کیفی که ظاهراً حاوی پلوتونیوم ۲۴۱ است، با یکدیگر همکاری می‌کنند. در تالین، پروتاگونیست و نیل به یک کاروان شبیخون زده و کیف را می‌دزدند. این کیف در واقع حاوی دست‌سازهٔ گمشده در شهر کیف است. ساتور [در دنیای] وارونه درحالی‌که کت را گروگان گرفته، به آن‌ها شبیخون می‌زند. پروتاگونیست کیف خالی را به ساتور می‌دهد، و او پس از گرفتن آن عقب‌نشینی می‌کند. پروتاگونیست کت را نجات می‌دهد اما خیلی زود گیر می‌افتد و به‌وسیلهٔ درگاه به یک انبار منتقل می‌شود.