گتو
معنی کلمه گتو در دانشنامه عمومی
گتو از نظر تاریخی در اروپا به محله هایی که اقلیت یهودی در آن ساکن بودند گفته می شد. در ایران برای بیان این معنی گاه واژه «جهودمحله» بکار می رفته و امروزه در معنی امروزی اش بیشتر از آن به عنوان پدیده حاشیه نشینی یاد می شود.
در سال ۱۵۳۶ به دستور پاپ اعظم یهودیان را مجبور ساختند در محله بسته ای در شهر ونیز زندگی کنند که در کنار یک ریخته گری بزرگ چدن ( چدن به ایتالیایی getto نامیده می شود که در گویش عامی ghèto تلفظ می شود ) قرارداشت. به این خاطر این محله را گتو می نامیدند.
از گتوهای اجباری معروف و یهودی نشین گتوی ورشو بود. در زمان آلمان نازی گتوسازی گسترده ای برای ایزوله کردن اجباری یهودیان در اروپا انجام گرفت.
در اروپای شرقی به شهرک و محله هایی که یهودیان در آن زندگی می کردند، اشتتل می گفتند.
در شهرهای ایالات متحده آمریکا معمولاً حاشیه نشینانی از اقلیت سیاهپوست یا مکزیکی گتوهای فقیری را به وجود آورده اند. گتونشینان در فرانسه بیشتر از عرب های مراکشی و الجزایری و همچنین سیاه پوستان هستند. به گتوهای یهودی نشین در مراکش «مِلاح» گفته می شود.
در ایران از قدیم در برخی شهرها گتوهایی وجود داشته که با نام هایی مانند عرب محله، عربخانه، یهودیه ( مثلاً در اصفهان ) ، قزاق محله ( در گرگان ) ، گرجی محله ( بهشهر ) ، محله یهودیان بوشهر و غیره نامیده شده است.
محله های یهودی نشین معروف:
• یوزفوف ( پراگ )
• لو ماره ( پاریس )
• گتوی رمی ( رم )
• گتوی ونیز
معنی کلمه گتو در دانشنامه آزاد فارسی
محلۀ یهودی نشین یا ناحیۀ جداگانه ای از شهر برای یهودیان. اگرچه این واژه نخستین بار در قرن ۱۷ در زبان انگلیسی به کار رفت، جداسازی یهودیان یا ایجاد گتو پیش تر از آن، یعنی در ۱۵۵۵ که یهودیان به فتوای پاپ در این محله ها اسکان داده شدند، آغاز شده بود. بعضی نخستین گتوها را خود جوامع یهودی شهرهای اروپا و خاورمیانه در دوره های سرگردانی قوم یهود داوطلبانه ایجاد کردند. از قرن ۱۲ به بعد یهودیان به موجب قانون غالباً موظف بودند که در محله های خاص خودشان، که گاه با دیوار محصور شده بود و فقط از طریق معبرهای کنترل شده در دسترس بود، جدا از مسیحیان زندگی کنند. البته در بیشتر بخش های جهان اسلام تا قرن ۱۸ یهودیان آزادانه زندگی می کردند، اما پس از آن غالباً موظف بودند که در نواحی خاصی دور از مساجد و دیگر مکان های مقدس به سر برند. این وضعیت به ویژه در ایران، یمن، و مراکش مشاهده می شد که هنوز هم بقایای گتوهای قدیمی در آن جا ها وجود دارد. در اروپای غربی، آخرین گتو (رُم) رسماً در ۱۸۷۰ برچیده شد. اما در دهۀ ۱۹۳۰ نازی های آلمان بار دیگر یهودیان را به زور در گتوها جای دادند؛ البته این کار فقط مرحله ای گذرا در برنامه ای بود که می بایست برای حل نهایی مسئله، یعنی ریشه کن کردن کامل یهودیان اروپا، به اجرا در می آمد. در سال های اخیر، واژۀ گتو دربارۀ هرگونه محدودسازی یا منطقۀ مسکونی داوطلبانۀ جمعیت های اقلیت به کار رفته است. در اسپانیا گتوهای کولی ها، در فرانسه گتوهای الجزایری ها، و به ویژه در ایالات متحد گتوهای سیاه پوستان، پوئرتوریکویی ها، و چیکانوها وجود دارند. مشهورترین گتوی سیاه پوستان در محلۀ هارلم در شهر نیویورک است. گتوهای دیگر گروه های قومی نیز به شکلی دردناک به ساکنان این محله ها «شهروند درجۀ دو» بودن آن ها را یادآور می شوند. با وجود این، این محله ها پناهگاه و کانون های تقویت فرهنگی و مهد پرورش استعدادهای چشمگیر و دانش های انسانی بوده است.
جملاتی از کاربرد کلمه گتو
در اواخر سال ۱۹۴۴ و اوایل سال ۱۹۴۵، اعضای یهودی مقاومت لهستان با مبارزان گتو لابلین ملاقات کردند، تا برای اتحاد و فرار از یهودی ستیزی و شکل‌گیری هولوکاست دوم سازمانی به نام بریخا را تشکیل دادند.
در نوامبر ۱۹۴۱، هیملر از سرعت نابودی‌ها ناراضی بود. وی به فردریش یکلن دستور داد تا گتو ریگا را پاکسازی کند. یکلن مکانی را در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب شرق ریگا و نزدیک به ایستگاه راه‌آهن رومبولا انتخاب کرد و ۳۰۰ زندانی روسی را به کار گماشت تا گودال‌هایی را در آن‌جا حفر کنند.
واحد آراس کماندو به‌طور فعال در انواع جنایات نازی‌ها، از جمله کشتار یهودیان، مردم کولی، و بیماران روانی، و همچنین اقدامات تنبیهی و کشتار غیرنظامیان در امتداد مرز شرقی لتونی با اتحاد جماهیر شوروی شرکت داشت. این گروه در مجموع حدود ۲۶۰۰۰ یهودی را به قتل رساند. از مهمترین موارد، شرکت این واحد در کشتار دسته‌جمعی یهودیان در گتو ریگا، و نیز چندین هزار یهودی تبعیدی از آلمان در رویداد موسوم به کشتار رومبولا در ۳۰ نوامبر و ۸ دسامبر ۱۹۴۱ بود. برخی از افراد آراس کماندو همچنین به عنوان نگهبان در اردوگاه کار اجباری سالاسپیلس کار می‌کردند.
این مکان شامل بخشی از نیمه شرقی لهستان اشغالی بود که در سال ۱۹۳۹ با توافق با آلمان توسط اتحاد جماهیر شوروی مورد حمله قرار گرفته بود و دو سال بعد در طی عملیات بارباروسا توسط ورماخت تصرف شد. تخمین زده می‌شود که از ماه مه ۱۹۴۲ تا نوامبر همان سال، در کشنده‌ترین مرحله از هولوکاست در لهستان، حدود ۵۰٬۰۰۰ یهودی در جنگل‌های اطراف برونا گورا در چاله‌هایی از پیش کنده شده به قتل رسیدند. قربانیان با قطارهای هولوکاست از گتوهای نازی، از جمله گتو برست و گتو پینسک، و از دیگر گتوها در مناطق اطراف و همچنین از رایخس‌کومیساریات اوستلاند (بلاروس غربی کنونی) به صحنه کشتار منتقل شدند.
در طول جنگ جهانی دوم نیروهای نظامی رومانی، با نظارت نازی‌ها منطقه برشاد را به گتو تبدیل کردند. در طی دوره موسوم به هولوکاست تعداد زیادی از یهودیان ساکن شهر برشاد از گرسنگی تلف شدند. نام خانوادگی بسیاری از یهودیان امروزی برشادسکی یا برشیدسکی است، که اشاره به شهر برشاد دارد.
اوتو-هاینریش درِکسلر (۱ آوریل ۱۸۹۵ – ۵ مهٔ ۱۹۴۵) کمیسار عمومی لتونی برای رژیم اشغالی آلمان نازی (رایخس‌کومیساریات اوستلاند) در طول جنگ جهانی دوم بود. در این مقام، وی در راه اندازی گتو ریگا و در نابودی یهودیان لتونی نقش فعال داشت. وی پس از اسیر شدن توسط نیروهای بریتانیا در ۵ مه ۱۹۴۵ اقدام به خودکشی کرد.
رزگوش پنبه برون آرای گتو که به پیش مسافتی است ترا ریسمان صفت بس دور