معنی کلمه پدر ابراهیم در دانشنامه اسلامی
پدر و مادر حضرت ابراهیم علیه السّلام انسان های مؤمن و موحد بودند:واذ قال ابرهیم رب اجعل هـذا البلد ءامنا واجنبنی وبنی ان نعبد الاصنام• ربنا اغفر لی ولولدی وللمؤمنین یوم یقوم الحساب.(به یاد آورید) زمانی را که ابراهیم گفت: «پروردگارا! این شهر (مکه) را شهر امنی قرار ده! و من و فرزندانم را از پرستش بتها دور نگاه دار. پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا می شود، بیامرز! دعای ابراهیم علیه السّلام برای پدر و مادر خود در زمان پیری بوده است که اگر پدر و مادرش کافر بودند به حکم آیه شریفه «فلما تبین له انه عدو لله تبرا منه» برای آنان دعا نمی کرد، زیرا در آن زمان اگر دشمن خدا بودند معلوم شده بود بدین جهت استفاده می شود که پدر و مادرش مؤمن بوده اند. بدون شک آزر بت پرست بود، و چنان که قرآن می گوید تلاش ها و کوشش های ابراهیم برای هدایتش مؤثر نیفتاد، و اگر قبول کنیم که آزر پدر ابراهیم بوده این سؤال پیش می آید که چرا در آیات فوق ابراهیم تقاضای آمرزش برای او کرد در حالی که قرآن صریحا مؤمنان را از استغفار کردن برای مشرکان باز داشته است. و از اینجا روشن می شود که نمی توان آزر را پدر ابراهیم دانست، و اینکه گفته اند کلمه اب در لغت عرب گاهی به عمو نیز اطلاق می شود با توجه به آیات مورد بحث کاملا قابل قبول است. خلاصه اینکه اب و والد در لغت عرب با هم متفاوتند، کلمه والد که در آیات فوق نیز به کار رفته منحصرا به معنی پدر است، ولی کلمه اب که در مورد آزر آمده، می تواند به معنی عمو بوده باشد. از انضمام آیات فوق با آیاتی که در سوره توبه در زمینه نهی از استغفار برای مشرکان آمده چنین نتیجه می گیریم که آزر حتما پدر ابراهیم نبود.
آزر به منزله پدر ابراهبم
آزر، به منزله پدر حضرت ابراهیم علیه السلام بود:واذ قال ابرهیم لابیه ءازر اتتخذ اصناما ءالهة انی ارک وقومک فی ضلـل مبین.(به خاطر بیاورید) هنگامی را که ابراهیم به پدرش (عمویش) «آزر» گفت: «آیا بتهایی را معبودان خود انتخاب می کنی؟! من، تو و قوم تو را در گمراهی آشکاری می بینم.» طبق گفته امامیه «آزر» جد مادری یا عموی ابراهیم علیه السّلام است. وما کان استغفار ابرهیم لابیه الا عن موعدة وعدهآ ایاه فلما تبین له انه عدو لله تبرا منه ان ابرهیم لاوه حلیم.و استغفار ابراهیم برای پدرش (عمویش آزر)، فقط بخاطر وعده ای بود که به او داده بود (تا وی را بسوی ایمان جذب کند) اما هنگامی که برای او روشن شد که وی دشمن خداست، از او بیزاری جست به یقین، ابراهیم مهربان و بردبار بود! اذ قال لابیه یـابت لم تعبد ما لایسمع ولایبصر ولایغنی عنک شیـا• یـابت انی قد جآءنی من العلم ما لم یاتک فاتبعنی اهدک صرطا سویا• یـابت لاتعبد الشیطـن ان الشیطـن کان للرحمـن عصیا• یـابت انی اخاف ان یمسک عذاب من الرحمـن فتکون للشیطـن ولیا.هنگامی که به پدرش گفت: «ای پدر! چرا چیزی را می پرستی که نه می شنود، و نه می بیند، و نه هیچ مشکلی را از تو حل می کند؟! ای پدر! دانشی برای من آمده که برای تو نیامده است بنابراین از من پیروی کن، تا تو را به راه راست هدایت کنم! ای پدر! شیطان را پرستش مکن، که شیطان نسبت به خداوند رحمان، عصیانگر بود! ای پدر! من از این می ترسم که از سوی خداوند رحمان عذابی به تو رسد، در نتیجه از دوستان شیطان باشی! مراد از «ابیه» آزر است. اذ قال لابیه وقومه ما هـذه التماثیل التی انتم لها عـکفون.آن هنگام که به پدرش (آزر) و قوم او گفت: «این مجسمه های بی روح چیست که شما همواره آنها را پرستش می کنید؟!» اذ قال لابیه وقومه ما تعبدون.هنگامی که به پدر و قومش گفت: «چه چیز را می پرستید؟!» اذ قال لابیه و قومه ماذا تعبدون.هنگامی که به پدر و قومش گفت: «اینها چیست که می پرستید؟! واذ قال ابرهیم لابیه وقومه اننی براء مما تعبدون.و به خاطر بیاور هنگامی را که ابراهیم به پدرش (عمویش آزر) و قومش گفت: «من از آنچه شما می پرستید بیزارم. قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابرهیم والذین معه... الا قول ابرهیم لابیه لاستغفرن لک...برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت، ... جز آن سخن ابراهیم که به پدرش (عمویش آزر) گفت (و وعده داد) که برای تو آمرزش طلب می کنم ...
معرفی آزر
کلمه اب در لغت عرب غالبا بر پدر اطلاق می شود و گاهی بر جد مادری و عمو و همچنین مربی و معلم و کسانی که برای ترتیب انسان به نوعی زحمت کشیده اند نیز گفته شده است، ولی شک نیست که به هنگام اطلاق این کلمه اگر قرینه ای در کار نباشد قبل از هر چیز پدر بنظر می آید.اکنون این سؤال پیش می آید که آیا براستی آیه بالا می گوید: آن مرد بت پرست (آزر) پدر ابراهیم بوده است؟ و آیا یک فرد بت پرست و بت ساز می تواند پدر یک پیامبر اولوا العزم بوده باشد؟ و آیا وراثت در روحیات انسان اثر نامطلوبی در فرزند نخواهد گذارد؟
← دیدگاه مفسران
...