نفیس بن عوض
معنی کلمه نفیس بن عوض در دانشنامه اسلامی
هر چند سخنی از اساتید او در کتب تراجم نیامده، ولی خاندان وی همه از اهل دانش و فضل بوده اند. وی در مقّدمه «شرح الأسباب و العلامات» می گوید: «من در خانواده پزشکان بوده ام و در همان سن جوانی اشتغال به این دانش داشته ام». مؤید این سخن او نسخه هایی است که او گه گاه از پدران خود تجویز می کند. بنابر این او از کسانی است که دانش طب در خاندان آن ها موروثی بوده و بدین سبب علاوه بر دانش نظری طب، از فن عملی و بالینی آن هم بهره فراوانی داشته و با افزودن این تجارب عملی، که اهمیت آن در مکاتب درمانی بر اهل فن پوشیده نیست، بر دانش نظری، توانسته است شاهکاری جاودانه در زمینه پزشکی بنگارد.
1. «شرح الاسباب و العلامات».
2. کتاب دیگر وی شرح نفیسی است که شرحی بر کتاب «الموجز فی القانون» نوشته حکیم ابوالحزم علاءالدین بن نفیس قرشی است. در واقع، وی کتاب قانون ابن سینا را به نام موجز به اختصارآورده و برهان الدین نیز شرح آن را به نام شرح نفیسی در ذیحجه 841ق در سمرقند به پایان رسانده است. از این اثر با نام «معالجات نفسیی» و «شرح نفیسی» نیز یاد می شود.
از میان شروح مختلفی که بر «الموجز» نوشته شده، شاید بتوان بهترین شرح را همین شرح نفیس کرمانی دانست، خصوصاً در قسمت داروشناسی که مطالب او در نوع خود بی نظیر و یا کم نظیر است و گفتار او در این بخش تنها با تحقیقات قرشی در کتاب «الشامل» قابل مقایسه است.
3. «شرح الامراض الجزئیة» که شرح قسمت امراض کتاب «الفصول» بقراط است.
جملاتی از کاربرد کلمه نفیس بن عوض
رساله‌های پزشکی نفیس بن عوض نه فقط در ایران بلکه به قول علامه جوادی املی در شبه قاره هند و پاکستان به عنوان یک کتاب مختصر یا هندبوک مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
به گفتهٔ آیت الله جوادی آملی، برخی آثار نفیس بن عوض تا پنجاه سال پیش [یعنی تا اوایل قرن پانزدهم هجری] در حوزه‌های علمیهٔ نجفِ اشرف تدریس می‌شد در سرزمین‌های اسلامی و بخصوص در ایران، عراق، شبه جزیرهٔ هند و پاکستان مورد رجوع و استفاده بود.
برهان الدین نفیس بن عوض بن حکیم کرمانی یا برهان‌الدین کرمانی (زاده: ۸۱۲ هجری قمری در کرمان، درگذشت: ۸۹۰ قمری)، پزشک ایرانی قرن پانزده میلادی از کرمان بود. وی که معروف به طبیب نفیس یا حکیم نفیس (نفیس کرمانی) نیز بوده و گاه برهان نفیس هم خوانده شده، از حکیمان، طبیبان و دانشمندان مشهور ایران در قرن نهم هجری و از بزرگترین و نامدارترین مولفین کتابهای پزشکی در تاریخ پزشکی ایران محسوب می‌شود. نفیس بن عوض از اطبای دربار الغ بیگ تیموری و از استادان طبّ در مدرسهٔ الغ بیگ بود و کتابهای طبی متعددی را از خود به یادگار گذاشت، که از مشهورترین آنها شرح الاسباب و العلامات و شرح موجز قانون ابن سینا می‌باشد.