گجیل. [ گ َ ] ( اِخ ) نام محله ای است از محلات تبریز. ( برهان ) ( جهانگیری ) ( آنندراج ) : تبریز مرا رأفت جان خواهد بود پیوسته مراورد زبان خواهد بود تا درنکشم آب چرندآب و گجیل سرخاب ز چشم من روان خواهد بود.شیخ کمال خجندی ( از جهانگیری ).|| نام قبرستانی که به نام محله «گجیل » می خوانند و قبر شمس تبریزی علیه الرحمه در آن قبرستان است. ( برهان ).
معنی کلمه گجیل در دانشنامه عمومی
گجیل یکی از محله های تاریخی و کهن شهر تبریز است. این محله در بین چهار محلهٔ راسته کوچه، کوچه باغ، میارمیار و ویجویه واقع شده است. گورستان تاریخی گجیل که به «گورستان عرفا» معروف بود، در دوران پهلوی تخریب شد و در محل آن، باغ گلستان ( نخستین پارک شهر تبریز ) احداث گردید. این گورستان به همراه گورستان های سرخاب ( شعرا ) و چرنداب ( وزرا ) از جملهٔ مشهورترین گورستان های شهر تبریز بوده است. گجیل در لغت به معنای محل پرازدحام و شلوغ است. این محله از قدیم به عنوان استراحت گاه کاروانیان و محل فروش میوه و محصولات کشاورزی شهرها و روستاهای پیرامون تبریز شناخته می شده است. درب تاریخی گجیل که برج ها و تاق های بلندی داشته و یکی از درب های نه گانهٔ تاریخی شهر تبریز محسوب می شده، در سال ۱۳۳۸ خورشیدی و در جریان احداث خیابان فلسطین ( ملل متحد ) توسط شهرداری وقت تخریب گردید در دوران پهلوی، شهربانی براساس طرحی سعی در متمرکزکردن مشاغل ناهنجار اجتماعی و به تبع آن اراذل و اوباش در این محله برآمد و نتیجهٔ آن تبدیل گجیل به یک منطقهٔ نامطلوب و ناخوشایند شهری شد. در سال ۱۳۴۵ خورشیدی، پایانهٔ مسافربری شهر تبریز در ضلع شرقی این محله احداث گردید و همین امر باعث شلوغی و رفت و آمد مسافران در این منطقه گردید. کمال خجندی در وصف این محله می گوید:
جملاتی از کاربرد کلمه گجیل
نام و لغت گجیل در برهان قاطع به فتح اول «گ» بر وزن رجیل به معنای محله و گورستانی در تبریز آمده‌است. سالخوردگان این محله، از اجداد خود سینه به سینه روایت کرده‌اند که مساحت گورستان گجیل ۶۰ خروار زمین بوده و ساکنان محلات ورجی، کوچه باغ، اهراب و میارمیار از این گورستان استفاده می‌کردند.
محلهٔ اهراب دو گورستان معروف داشت. یکی گورستان گجیل از سال ۱۳۰۴ شمسی در زمانی که امیرلشکر عبدالله خان طهماسبی فرمانده لشکر شمالغرب آذربایجان و استاندار از طرف رضاخان، که این گورستان قدیمی به باغ گلستان و گردشگاه عمومی تبدیل شد و دیگری گورستان شاووا (شاه آباد) بود که به پارک «آنا» تبدیل شد.
ایستگاه قونقا با مساحت ۱۲ هزار و ۶۰۰ متر مربع، دارای سه طبقه (سکوی سوارشدن، تراز بلیت فروشی و چند منظوره تجاری) و شامل سه دسترسی (دو ورودی جنوبی و یک ورودی شمالی) و از نوع ایستگاه ساحلی است که به دلیل مجاورت با آرامستان تاریخی گجیل معماری این ایستگاه بر اساس مکتب هنری آذربایجان طراحی و اجرا شده است.
بابافرج بن بدل بن فرج تبریزی از صوفیان تبریز در سدهٔ ششم هجری بوده و در کتاب سلسلهٔ ارادت از نوادگان جنید بغدادی دانسته شده‌است. وی در سال ۵۶۸ هجری درگذشته و در گورستان گجیل این شهر به خاک سپرده شده‌است. آرامگاه بابافرج در سال ۷۵۵ هجری بازسازی شده و در روزهای شنبه زیارتگاه صوفیان تبریز بوده‌است. خانوادهٔ حسین کربلایی (مؤلف روضات‌الجنان) خادمان این زیارتگاه بوده‌اند و «بابافرجی» خوانده می‌شده‌اند.
آرامگاه انگجی مربوط به دوره پهلوی است و در شهرستان تبریز، بخش مرکزی، خ فلسطین - قبرستان قدیمی محله گجیل واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ آبان ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۳۸۵۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بابافرج در اوایل متحول‌الحال بوده و گاهی به خانقاه‌داری و تربیت افراد می‌پرداخته و گاهی هم در حمام محلهٔ گجیل مخفی می‌شده‌است. روزی حفده عطاری در مسجد جامع تبریز وعاظی می‌کرده که بابافرج جذب حرف‌های او شده و با بدن عریان از حمام بیرون جسته و در مسجد حضور یافته‌است. حفده با این‌که او را نمی‌دید، زبانش بسته شده و از وعظ‌گفتن عاجز شد و پس از رفتن بابافرج، سخنرانی خود را ادامه داد. وی پس از مطلع‌شدن از موضوع به نزد بابافرج رفته و از مریدان خانقاه او شد.
اَنْگَجْ یکی از کوی‌های مرکزی شهر تبریز است که در شمال خاوری کوی گجیل است. بیشتر مردم این کوی را با نام «انگش» می‌شناسند که از نظر لغوی به معنای گودالی کم‌عمق برای انتقال آب از مکانی به مکان دیگر است.
