پامیری

معنی کلمه پامیری در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] پامیری، گروهی از گویش های ایرانی نوشرقی که در فلات پامیر در مسیر درۀ پنج (آب پنج)، به خصوص در ولایت بدخشان کوهستانی در جمهوری تاجیکستان و نیز در استان بدخشان افغانستان رواج دارد.
برخی از گویش های پامیری را در چیترال، گیلگیت، هونزه (پاکستان) و سین کیانگ (چین) نیز می توان یافت. این گویش ها را که شاید بازماندگان گویش های مختلف سَکایی باشند، می توان به ۵ گروه تقسیم کرد که عبارت اند:
← گروه شُغنی
گویش های پامیری را به همراه زبان های آسی، یَغنابی، مونجی یا مونجانی، یِدغه و پَشتو می توان زبان های ایرانی شمال شرقی نامید. برخی به غلط زبان های اُرموری و پَراچی را نیز جزو گویش های پامیری به شمار آورده اند، در صورتی که این دو از زبان های ایرانی جنوب شرقی هستند. تقسیم بندی پین که بر آن اساس زبان های آسی و یغنابی از زبان های ایرانی شمال شرقی و گویش های پامیری، مونجانی، یدغه و پشتو از زبان های ایرانی جنوب شرقی هستند، دیگر پذیرفتنی نیست. پیش تر گریرسن زبان های شغنی، سریکلی، اشکاشمی ـ زیباکی ـ سنگلیچی، وخی، مونجانی، بدغه و یغنایی را زبان های غَلچه نامیده بود.
مشترکات گویش های پامیری
گویش های پامیری مشترکاتی دارند که آن ها را به یکدیگر پیوند می دهد، مانند دگرگونی مصوت ها برای نمایاندن تمایزهای صرفی (به خصوص جنس دستوری، زمان فعل، لازم یا متعدی بودن فعل، و گاه شمار اسم)، وجود ۳ مادۀ فعلی (مضارع، ماضی و نقلی)، استفاده از شناسه های صرف فعل برای نمایاندن شخص و شمار در زمان هایی که از مادۀ مضارع ساخته می شوند، اما کاربرد ادوات متحرک برای نمایاندن مطابقت در زمان هایی که از مادۀ ماضی یا مادۀ نقلی ساخته می شوند، استفاده از ۳ نوع ضمیر اشاره به فاصلۀ نزدیک، متوسط و دور (به استثنای یزغلامی) و استفاده از الگوهای مشابه در ترتیب کلمات اصلی.
هم خانواده نبودن گویش ها
...

جملاتی از کاربرد کلمه پامیری

گلگت-بلتستان منطقه‌ای چند زبانه است که اردو زبان رسمی و ملی آن است و به عنوان زبان بین قومیتی هم از آن استفاده می‌شود. هرچند زبان مادری مردم آن منطقه بیشتر، شینا، بلتی، بروشسکی، کهواری، وَخی، پشتو، کشمیری، دوماکی(شاخه‌ای از شینا که توسط گروه‌های خنیاگر در منطقه استفاده می‌شود) و گجری است.زبان شینا و کهواری، از زبان‌های داردی هستند که غالبا در بخش های دیامر و گلگت تکلم می‌شوند. زبان بلتی، زبانی تبتی با وام‌واژه‌های اردو است که بیشتر در بخش بلتستان تکلم می‌شوند. زبان بروشسکی زبانی مجزا است که واژگان اردوی زیادی دارد. زبان وَخی توسط اکثریت مردم در تحصیلِ گُجَل استفاده می‌شود. همچنین در تحصیل‌های یاسین و اشکومن متکلم دارد. این زبان از زبان‌های پامیری است.
زبان‌های رایج و رسمی در آسیای میانه فارسی، ترکمنی، ازبکی، روسی، قزاقی، قرقیزی و زبان‌های پامیری هستند. می‌توان زبان روسی را زبان اصلی آسیای مرکزی دانست، زیرا تقریباً تمام مردم این ناحیه قادر به تکلم آن هستند، به غیر از مردم افغانستان. اما تنها ۶ میلیون نفر در آسیای مرکزی زبان روسی را به عنوان زبان مادری صحبت می‌کنند. فارسی‌زبانان در کشورهای افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان به سر می‌برند.
زاروبین در سال ۱۸۸۷ زاده شد. او ده‌ها کتاب در مورد زبان‌های ایرانی نوشت و در اتحاد جماهیر شوروی به عنوان مرجع اصلی زبان‌های پامیری که در ولایت خودمختار بدخشان کوهستانی در جمهوری شوروی سوسیالیستی تاجیکستان صحبت می‌شد، شناخته می‌شد. او تا سال ۱۹۴۹ استاد دانشگاه دولتی سن پترزبورگ بود و همچنین مدیر بخش خاورمیانه و آسیای مرکزی در کونستکامرا در سنت پترزبورگ بود.
ساکنان این منطقه را «تاجیکان» تشکیل داده و به زبان های فارسی و پامیری سخن می‌گویند.
ایوان ایوانوویچ زاروبین (روسی: Иван Иванович Зарубин؛ ۲۷ سپتامبر ۱۸۸۷ – ۳ فوریه ۱۹۶۴) متخصص زبان‌های ایرانی، به‌ویژه زبان‌های پامیری در اتحاد جماهیر شوروی بود.
شعبهٔ زبان بر موضوع «تاریخ پیدایش و تحولات تاجیکی» کار می‌کند. هدف اصلی این شعبه جمع‌آوری مطالب و ارائهٔ نتایج پژوهش‌ها در قالب کتاب و مقاله است. مطالعهٔ گویش‌های تاجیکی و زبان‌های ایرانی شرقی همچون زبان‌های پامیری و یغنابی یکی از جنبه‌های اصلی کار این شعبه است.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر از نقض گسترده حقوق مسلمانان در منطقه خودمختار سین‌کیانگ خبر می‌دهد. چندین سازمان حقوق بشری در اوت ۲۰۱۷ در نشست کمیته مبارزه با نژادپرستی سازمان ملل متحد در ژنو دربارهٔ مسلمانان اویغوری و دیگر اقلیت‌های بومی منطقه خودمختار سین کیانگ اعلام کردند: «این مسلمانان به بهانه مواضع سیاسی خود در کمپ‌های بازآموزی یا تفتیش عقاید تحت بازداشت هستند. حدود ۳٬۰۰۰٬۰۰۰ مسلمان اویغور، قزاق، تاجیک، پامیری و دیگر بومیان منطقه بدون هیچ‌گونه محاکمه‌ای در کمپ‌ها نگهداری می‌شوند».