نخجوان
معنی کلمه نخجوان در فرهنگ فارسی
معنی کلمه نخجوان در دانشنامه عمومی
این کشور در سده های ۹ و ۸ پیش از میلاد زیر سلطه دولت «اورارتو» قرارگرفت. در زمان پادشاهی «منوئه» ( ۸۱۰–۷۷۸ پیش از میلاد مسیح ) لشکریان «اورارتو» با گذشتن از رود ارس به سوی شمال و جلگه ایروان تاختند؛ و قسمت هایی از این سرزمین را به تصرف خود درآوردند. «منوئه» برای حفظ نواحی تسخیر شده، در ساحل راست شمالی رود ارس نزدیک روستایی که اکنون به نام ترکی «داش بورون» معروف است مرکز اداری تأسیس کرد و آن را «منوآهینیلی» نامید.
در سده هفتم پیش از میلاد، بخشی از اراضی تابع دولتهای «ماننا» و ماد بود؛ ولی در سده هشتم پیش از میلاد بخشی از شاهنشاهی ( امپراتوری ) هخامنشیان شد. از آن پس فرمانروایان ارمنی از دودمان اَروَندی بر نخجوان حکم راندند.
اولیاء چلبی دربارهٔ نخجوان می گوید: «رعایا و مردم آن به زبان دهقانی گفتگو می کنند، اما عارفان و شاعران و ندیمان ظریفشان با ظرافت و نزاکت به زبان پهلوی و مغولی که زبانهای قدیمی است سخن می گویند. شهرنشینان شان نیز به زبان های دهقانی، دری، فارسی، غازی ( تازی ؟ ) و پهلوی گفتگو می کنند… ترکمانانی که در نواحی مختلف آن ساکنند، لهجه های مختلف مغولی دارند».
نخجوان دارای ۳ خط اتوبوس ترولی بود که از سال ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۴ فعالیت می کرد.
فرودگاه نخجوان تنها فرودگاه تجاری است که به نخجوان خدمات رسانی می کند. فرودگاه با اتوبوس به مرکز شهر متصل است. پروازهای داخلی به باکو و پروازهای بین المللی به روسیه و ترکیه در جریان است.
هم اکنون خط ریلی سبک از جنوب شرقی نخجوان تا اردوباد و از شمال غربی به شرور متصل است
یک مدرسه شطرنج، یک مجموعه ورزشی و استادیوم کمیته «دینامو» و یک مجموعه ورزشی المپیک در این شهر مشغول فعالیت می باشند. فوتبال، فوتسال، کشتی، شطرنج ورزش های دلنواز و گسترش پیدا کرده نخجوان می باشند. باشگاه فوتسال آراز نخجوان این شهر، که یکی از قدرتمند ترین باشگاه های فوتسال اروپا می باشد، بارها و بارها با پیروزی برای جام فوتسال یوفا مبارزه نموده است. < ref> 795109. html "باشگاه فوتبال "آراز" حریفان خود را برای حضور در دور الیت جام قهرمانان مشخص کرد" ( به روسی ) . capital. trendaz. com. 12 آبان 1385. Archived from on 2012 - 07 - 07. Retrieved خرداد 12, 2018. {{cite web}}: Check | archive - url= value ( help ) ; Check | url= value ( help ) ; Check date values in: | accessdate= و | date= ( help ) < /ref>
معنی کلمه نخجوان در دانشنامه آزاد فارسی
نَخْجَوان
نَخْجَوان
جمهوری خودمختار در قلمرو کشور جمهوری آذربایجان. با ۵,۵۰۰ کیلومتر مربع مساحت و ۳۱۰هزار نفر جمعیت (۱۹۹۳). در جنوب قفقاز واقع شده و عمدتاً کوهستانی است و آب وهوای نسبتاً خشک، و تابستان های گرم و زمستان های خشک دارد. بلندترین قلۀ کوه های آن در مرز ارمنستان ۳,۹۰۴ متر ارتفاع دارد. فعالیت های اقتصادی آن عمدتاً کشاورزی، دامداری، و صنایع سبک است. ارمنستان با نواری ۵۰کیلومتری بین نخجوان و جمهوری آذربایجان فاصله می اندازد و ارتباط این دو سرزمین از راه خشکی فقط از طریق ایران و ترکیه امکان پذیر است. پایتخت آن نیز نخجوان نام دارد که یک چهارم از کل جمعیت این سرزمین را در خود جای داده است. شهرهای مهم دیگر آن عبارت اند از اردوباد و جلفا. بطلمیوس از این منطقه یاد کرده است. در افسانه های ارمنی نخجوان را اولین منزلگاه نوح پیامبر دانسته اند و موسی خورنی این سرزمین را مجلس زندانیان قوم ماد دانسته است. اعراب در ۸۷ق/۷۰۵م آن را تصرف کردند و بسیاری از بزرگانش را به دار آویختند. نخجوان یک قرن (۵۳۱ـ۶۳۲ق) در دست اتابکان ایلدگز آذربایجان بود، که بناهایی زیبا در آن جا ساختند. مغول ها شهر را ویران کردند و در جنگ های ایران و عثمانی هم آسیب های فراوان دید. با شکست ایران قاجاری از روسیه، نخجوان و ایروان به روس ها واگذار شد (۱۸۲۸). بعد از انقلاب روسیه، در ۱۹۲۴، نخجوان به یک جمهوری خودمختار وابسته به جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان تبدیل شد. در قرن ۶پ م در قلمرو ایران بود و جادۀ ابریشم از چین تا روم از آن جا می گذشت. در طول قرون ایرانیان، رومی ها، بیزانس ها، تاتارهای مغول، عثمانی ها، و روس ها برای تسلط بر آن کوشیده اند. در ۱۷۸۰، محل دیگری نیز به نام نخجوان در ناحیۀ دون در روسیۀ فدراتیو کنونی احداث شد که مهاجران ارمنی را در آن سکونت دادند. این نخجوان از توابع راستوف است.
معنی کلمه نخجوان در دانشنامه اسلامی
منطقۀ نخجوان، که بخشی از جمهوری آذربایجان را تشکیل می دهد، در منتهی الیه جنوبی منطقۀ قفقاز و در ساحل شمالی رود ارس، قرار گرفته است و ۵,۳۶۳ کیلومتر مربع وسعت دارد. نخجوان از شمال و شرق با ارمنستان، از جنوب و غرب با ایران و از غرب با ترکیه مرز مشترک دارد. جمعیت آن بر اساس آمار ۲۰۰۴م بیش از ۳۷۲,۹۰۰ نفر بوده است.
در گویش های مختلف به نخجوان، «ناخ جوان»، «ناخ جاوان»، «ناخ ایجه وان»، «ناخ ایجاوان» هم گفته شده است که بر پایه نظر زبان شناس قرن نوزدهم جان هنریش این نام از «ناخ ناگان ایجه وان» در زبان ارمنی گرفته شده است و به معنی «نخستین استراحتگاه» است.
جملاتی از کاربرد کلمه نخجوان
که تا جایگه یافتی نخجوان بدین شاه شد بختِ پیرت جوان
با فروپاشی امپراتوری نیکلای دوم-انقلاب روسیه (۱۹۱۷) و ظهور دولتهای مستقل در قفقاز در سال‌های آخر جنگ جهانی اول، رقابت در جهت چیرگی بر قره باغ و همچنین موجب اختلاف مرزی، قومیتی و تاریخی در کوهستان زنگزور، نخجوان که باعث درگیری‌های شدیدی میان اولین جمهوری ارمنستان و جمهوری دمکراتیک آذربایجان تبدیل شد.
ایوان شوپن در سال ۱۷۹۸ در فرانسه به دنیا آمد و تا سال ۱۸۲۰ در آنجا زندگی کرد. در اواسط دهه ۱۸۲۰، او به روسیه رفت و در آنجا نام ایوان ایوانوویچ مشغول به کار شد و مدت طولانی در قفقاز ماند. در سال ۱۸۲۹ توسط فرماندار قفقاز ایوان پاسکویچ به او دستور داده شد تا توضیحات مربوط به سرزمین‌های تازه فتح شده ارمنستان شرقی را ارائه دهد. از سال ۱۸۲۹ تا ۱۸۳۲ شوپن مشغول تحقیق مفصلی در مورد خانات ایروان و خانات نخجوان بود که با عهدنامه ترکمانچای در سال ۱۸۲۸ به امپراتوری روسیه داده شد و به عنوان ابلاست ارمنستان نامگذاری شد.
شبکه‌های وسیعی از جاده‌ها در آذربایجان مثل نقاط دیگر جهان وجود دارد که شهرها را به یکدیگر وصل می‌کنند. تنها آزادراه واقع در آذربایجان آزادراه ۲ است که تبریز را به تهران پایتخت ایران وصل می‌کند. آذربایجان ازطریق جاده ۱۶ و جاده ۳۲ با ترکیه، از طریق جاده ۳۳ با جمهوری آذربایجان، از طریق جاده ۱۲ با ارمنستان، از طریق جاده ۱۱ با جمهوری خودمختار نخجوان و از طریق جاده ۲۶ به عراق متصل می‌شود.
کالک نارس ز خوی خورند و نه بینند خربزه نخجوان رسیده و شیرین
نه نخجوان طمعش بود تاکنون اکنون برفت و کرد بی کار نخجوان بدرود
پس از جدایی جمهوری آذربایجان از خاک ایران، ایرانیان و اهالی جمهوری آذربایجان به دلیل نزدیکی فرهنگی و زبانی با اهالی آذربایجانی‌های ایران دارای روابط نزدیکی می‌باشند و مهاجرت‌هایی میان اهالی دو کشور صورت پذیرفته‌است. به گونه‌ای که افزون بر سفارت ایران در باکو، در جمهوری خودمختار نخجوان نیز، ایران دارای کنسولگری می‌باشد.
زان سپس بغنود چندی در سراب و نخجوان تا شد از بیماری، آن مرد سهی زار و نوان
پس از بی‌نتجیه ماندن درگیری پناه‌خان با فتحعلی‌خان افشار، فتحعلی‌خان که پیشنهاد صلح داده‌بود با نیرنگ ابراهیم‌خلیل‌خان فرزند پناه‌خان را به اسارت به ارومیه برد. پناه‌خان نیز برای نجات پسرش با لشکر کریم‌خان زند که برای سرکوب فتحعلی‌خان آمده‌بود همراه شد. پس از آن کریم‌خان پناه‌خان را با خود به شیراز برد و ابراهیم‌خلیل‌خان را به حکومت قره‌باغ منصوب کرد. تا پیش از برآمدن آقامحمدخان، ابراهیم‌خلیل‌خان نه تنها بر قره‌باغ که بر ایروان، نخجوان و گنجه نیز حکم راند.