ماه شعبان

معنی کلمه ماه شعبان در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] شعبان ماهی از ماه های قمری است که بین ماه های رجب و رمضان واقع شده و دارای فضائل و آدابی است.
از احکام مرتبط با آن در باب های طهارت، صلات، صوم، حج و نکاح سخن رفته است.
فضیلت
ماه شعبان از ماه های مبارک و بسیار با فضیلت است؛ چنان که نیمه آن که مقارن با ولادت نجات دهنده بشر، حضرت بقیة الله الاعظم عجل اللَّه تعالی فرجه الشّریف می باشد از با فضیلت ترین شب ها و روزهای این ماه است.
← آداب ویژه
گرفتن روزه سی ام شعبان در صورت تردید بین اول ماه رمضان و سی ام شعبان، به نیت ماه رمضان بنابر قول مشهور صحیح نیست، لیکن به نیّت روزه استحبابی ماه شعبان صحیح است و چنانچه بعد معلوم شود که آن روز، اول ماه رمضان بوده، از روزه واجب کفایت می کند.
از راههای ثبوت اول ماه رمضان
...
[ویکی اهل البیت] ماه شعبان، ماه هشتم از ماه های قمری، ماهی بسیار شریف و منسوب به رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم است.
پیامبر فرمود: «شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خدا. هر کس یک روز از ماه من را روزه بگیرد، من در قیامت شفیع او خواهم بود». پیامبر ماه شعبان را روزه می داشت و آن را به ماه رمضان وصل می کرد».
هنگامی که ماه شعبان فرا می رسید امام سجاد علیه السلام اصحاب خود را فرامی خواند و درباره فضیلت این ماه سخن گفت. آن گاه می فرمود: «هر کس برای محبت پیامبر و تقرب به خداوند، ماه شعبان را روزه بدارد، خداوند او را در روز قیامت مشمول کرامت خود می گرداند و بهشت را برای او لازم می شمارد».
بر هر حال علاوه بر روزه که فضیلت بسیاری دارد، اعمال دیگری همچون نماز و اذکار و دعاها و استغفار نیز در این ماه وارد شده است که در کتاب شریف مفاتیح الجنان در فصل اعمال ماه شعبان ذکر شده است. حوادث و وقایع تاریخی فراوانی نیز در ماه شعبان روی داده که مهمترین آن ولادت امام حسین و امام علی بن الحسین و امام مهدی و حضرت ابوالفضل علیهم السلام است.
خداوندا بیامرز روزه داران این روز را و دعای ایشان را مستجاب گردان و در خبر نبوی است که هر که روز دوشنبه و پنجشنبه شعبان را روزه دارد. حق تعالی بیست حاجت از حوائج دنیا و بیست حاجت از حاجت های آخرت او را برآورد.
زیارت امام حسین علیه السلام در نیمه شعبان.
وقایع الایام، شیخ عباس قمی، ماه شعبان.

جملاتی از کاربرد کلمه ماه شعبان

دهخدا ذیل واژه کلوخ اندازان در لغتنامه دهخدا می‌نویسد: برغندان. سنگ انداز. سیر و گشت و عیش و عشرت که پیش از ایام پرهیز و اواخر ماه شعبان کنند. (ناظم الاطباء). میگساری روز آخر شعبان. جشن روز پیش از رمضان. بگماز یا سوری در سلخ شعبان.
تعالی الله از نیمهٔ ماه شعبان که شد از شرف مطلع نور یزدان
علی‌اکبر نفیسی روز آخر ماه شعبان را کلوخ‌انداز نامیده و در فرهنگ نفیسی می‌نویسد: «برغندان، جشن و نشاطی که به‌واسطهٔ نزدیک شدن ماه رمضان در دههٔ آخر ماه شعبان بگیرند و نام روز آخر ماه شعبان کلوخ‌انداز گویند.»
یادت به ماه شعبان تازه ولایتی چون خطهٔ بخارا اندر مه عجب
فرهنگ آنندراج می‌نویسد: «جشن و نشاطی را گویند که ماه شعبان به نزدیک آمدن رمضان کنند و به این معنی به جای حرف ثالث قاف هم آمده‌است.»
فرهنگ عمید می‌نوسید: «برغندان، جشن و مهمانی و عیش و عشرتی که در روزهای آخر ماه شعبان کنند برقندان هم گفته‌اند. کلوخ‌انداز و کلوخ‌اندازان نیز می‌گویند. به معنی پایان ده روزه هم گفته‌اند.»
پیر گشتی باده غفلت جوانانه منوش نیمه شهر صیام از ماه شعبان برمگیر
احمد نودشی فرزند عبدالرحمن، مفتی شهر سلیمانیه عراق بود که در ماه شعبان ۱۲۲۸ ق در نودشه چشم به جهان گشود.
کجاست مهدی صاحب زمان که میلادش ربیع اول کرده است ماه شعبان را
اهالی یزد و اغلب شهرهای این استان چند روز قبل از شروع ماه مبارک رمضان به پاکسازی منازل خود و همچنین مساجد سطح شهر می پردازند. آن ها پس از انجام امور نظافتی منزل، روز آخر ماه شعبان را صرف تفریح، خوردن و آشامیدن می کنند. شولی (نوعی آش) یکی از غذاهای متداول در روز کلوخ اندازان در یزد است. با پایان روز و غروب خورشید، این آیین نیز به انتها می رسد. در انتهای روز افرادی که در سنت کلوخ اندازان به دور یکدیگر جمع شده اند، کلوخ های کوچکی را به سمت یکدیگر پرتاب می کنند.
دهخدا دربارهٔ سنگ‌انداز چنین توضیح داده‌است: «سنگ‌انداز (برق‌انداز) کلوخ‌انداز و آن جشن و سیر و گشتی باشد که دم آخر ماه شعبان کنند و آن را سنگ‌انداز گویند.»
برغندان، سنگ‌اندازان (صحاف الفرس)، کلوخ‌اندازان (یادداشت مؤلف) جشن و نشاطی را گویند که در ماه شعبان سبب نزدیک شدن ماه رمضان می‌کنند.
گذشته بد از ماه شعبان سه روز که شد روی شه مرز بطحا فروز
در روزگار پیشین، ایرانیان روزهای آخر ماه شعبان را که نزدیک شدن ماه رمضان را نوید می‌داد، با جشن و سرور سپری می‌کردند. مدت زمان برگزاری جشن برغندان هفت تا ده روز بود. هیچ یک از کتب فرهنگ فارسی به مراسمی که در جشن برغندان اجرا می‌شد، اشاره‌ای نکرده‌اند. دهخدا دربارهٔ جشن برغندان می‌نویسد:
از پی تعظیم این روز همایون بود اگر ماه شعبان را معظّم ایزد دادار کرد