یعقوب لیث

از استاد ابوعلی دقّاق شنیدم که گفت یعقوب لیث را علّتی رسید که طبیبان در آن، همه درماندند و او را گفتند در ولایت تو نیک مردی است، او را سهل بن عبداللّه خوانند اگر او ترا دعا کند امید آن بود که خدای تعالی ترا عافیت دهد سهل را حاضر کردند ویرا گفت مرا دعا کن سهل گفت دعا چون کنم ترا و اندر زندان تو مظلومانند هر که در زندان تو است همه رها کن، همه رها کرد. سهل گفت یارب چنانک ذُلّ معصیت او را بنمودی عزّ طاعت ویرا بنمای و ویرا ازین رنج فرج فرست، در وقت شفا پدید آمد مالی بر سهل عرضه کردند نپذیرفت. گفتند اگر فرا پذیرفتی و همه بدرویشان نفقه کردی، وی اندر زمین نگریست، هرچه سنگ ریزه بود همه گوهر شد شاگردانرا گفت آنکس که او را این دهند مال یعقوب چه حاجت باشد او را.

احمد اقتداری درباره دلایل امام‌شوشتری در تعلق این آرامگاه به یعقوب لیث و واقع شدن شهر جندی‌شاپور در روستای شاه‌آباد می‌گوید: قبول این مطلب نیازمند دلایل و مدارک بیشتری است که وی در پنج مورد برشمرده است. اقتداری می‌گوید همه مورخان هم‌نظرند که یعقوب لیث در جندی‌شاپور دفن شده و در ادامه توضیح می‌دهد نظر امام‌شوشتری در مورد تعلق آرامگاه شاه‌ابوالقاسم در شاه‌آباد به یعقوب لیث صحیح به نظر نمی‌رسد.

از زمان کشته شدن داریوش سوم واپسین پادشاه هخامنشی در سال ۳۳۱ پیش از میلاد تا سال ۸۶۷ میلادی برابر با ۲۵۴ هجری -سالی که یعقوب لیث به پادشاهی رسید و زبان فارسی دری رسمیت یافت- دورۀ میانۀ زبان‌های ایرانی به شمار می‌آید.

امیر سوری بن محمد، یک تاجیک از بنیان گذار های حکومت غوریان، معروف به آل شنسب بود و او بنیانگذار سلسله غوری هم بوده که در اواسط قرن چهارم هجری قمری (قرن دهم میلادی) در سرزمین کوهستانی غور در مرکز افغانستان امروزی حکومت می‌کرد. او از نسل امیر بنجی نهاران بود که حکومتش را بر غور هارون الرشید خلیفه عباسی تأیید کرده بود. امیر سوری بن محمد به دلیل جنگ با حاکم صفاری یعقوب لیث و تصرف بسیاری از مناطق خراسان شناخته شده است. پس از امیر سوری پسرش محمد بن سوری بر تخت نشست. اگر چه امیر سوری دارای عنوان عربی بود و پسرش نام اسلامی داشت، هر دو بودایی بودند.